over de grens - verwijdering van vluchtelingen en migranten uit Nederland

autonoom centrum, maart 2004

# Cijfers en definities

download de tabel met officiele uitzetcijfers 1999 - 2003 (pdf bestand)

# Definities verwijderingen

Onder het (verzamel-)begrip verwijderingen wordt (door justitie) begrepen: 1. de daadwerkelijke, gedwongen uitzetting uit Nederland, 2. controle van het laatst bekende adres van betrokkene, 3. het vertrek onder toezicht, 4. de overgave aan buurlanden door het Mobiel Toezicht Vreemdelingen (MTV) en 5. heenzending/aanzegging van vertrek na de opheffing van vreemdelingenbewaring

Ad 1. fysieke verwijdering, 'verwijdering met de sterke arm'

Ad 2. het niet aantreffen van iemand bij controle door de Vreemdelingendienst van het laatstbekende adres. Deze categorie heeft vooral betrekking op uitgeprocedeerde asielzoekers waarvan de opvangvoorzieningen zijn beëindigd. De Vreemdelingendienst controleert of mensen het adres waar ze staan geregistreerd, hebben verlaten. De vreemdeling krijgt na een definitieve afwijzing op zijn verblijfsverzoek een termijn van 28 dagen om zelfstandig Nederland te verlaten. Vaak kiest de vreemdeling ervoor om vóór het verstrijken van deze vertrektermijn de opvangvoorziening te verlaten. Deze verwijdering 'op eigen gelegenheid' is in deze gevallen een virtuele kwestie. Deze mensen hebben Nederland waarschijnlijk niet verlaten en niemand acht zich verantwoordelijk voor hun welzijn. Onder de noemer MOB-vertrokken (“Met Onbekende Bestemming”) worden ze administratief verwijderd. Wordt de vreemdeling nog aangetroffen, dan volgt in beginsel inbewaringstelling en uitzetting of vertrek onder toezicht.

Ad 3. Betrokkene dient zich op een bepaald tijdstip te melden bij een grenspost (aan de buitengrens, meestal Schiphol). De vreemdeling dient Nederland te verlaten, maar mag dit 'op eigen gelegenheid' doen. Zijn reisdocument wordt vooraf ingenomen en – ter controle op het vertrek – pas op de doorlaatpost waarlangs deze het land verlaat weer teruggegeven. Vervolgens wordt er op toegezien dat hij daadwerkelijk uit Nederland vertrekt. Dit levert slechts een sluitende controle op bij vreemdelingen die ons land via Schiphol verlaten, omdat aan de landsgrenzen niet meer wordt gecontroleerd. Vrijwillige terugkeer via de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM) wordt tevens als vertrek onder toezicht meegeteld. Een voorbeeld hiervan is het vertrek van een groep etnische Albanezen (uit Kosovo) die door gebruik te maken van het zogenaamde doelgroepenprogramma in 1999 onder toezicht zijn teruggekeerd. Afgewezen asielzoekers die na het doorlopen van de 48-uurs asielprocedure in de aanmeldcentra op straat worden gezet, worden eveneens onder 'vertrek onder toezicht' geregistreerd. Dit geldt ook voor de zogenaamde Schengen- en Dublin-claimanten. Tot en met 1998 werden de verwijderingen door het Mobiel Toezicht Vreemdelingen onder Vertrek onder Toezicht geteld. Daarna werd het een aparte categorie.

Ad 4. Betrokkene wordt tijdens een controle van het Mobiel Toezicht Vreemdelingen op snelwegen en in internationale treinen in de grensstreek, net binnen de landsgrens aangetroffen en daarna overgedragen aan België of Duitsland.

Ad 5. Betrokkene wordt door de Vreemdelingendienst of door de rechtbank 'op straat gedumpt', 'geklinkerd' met een aanzegging binnen 24 uur het land te verlaten. De meesten hebben echter geen paspoort en worden de illegaliteit ingestuurd. Degenen waarvoor de IND dus geen daadwerkelijke uitzetting kan bewerkstelligen, worden onder deze categorie toch als 'verwijderd' geregistreerd.

De bovenstaande definitie van verwijderingen is van het Ministerie van Justitie en wordt in de media en in de Tweede Kamer gebruikt. Dit is verwarrend omdat onder verwijdering vaak verstaan wordt dat de vreemdeling onder begeleiding van de Koninklijke Marechaussee daadwerkelijk de grens over wordt gezet en eventueel naar het betrokken land wordt vervoerd. Als Justitie in de media melding maakt van een toename in 2002 van het aantal asielverwijderingen met een derde, blijkt het aantal daadwerkelijke uitzettingen (dus gedwongen uitzettingen en Vertrek onder Toezicht) 'slechts' met een zevende te stijgen. Ook komen de uitzettingscijfers van de KMar, bestaande uit 'uitgezette vreemdelingen' en 'geweigerden', niet overeen met die van Justitie omdat ze net even anders geregistreerd worden.

Andere categorieën in tabel

- 'Asielzoekers' zijn mensen die een beroep doen op het Vluchtelingenverdrag van 1951. Hierin wordt gesteld dat een vluchteling iemand is die in het land van herkomst gegronde vrees heeft voor vervolging wegens ras, godsdienst, nationaliteit, het behoren tot een bepaalde groep of om zijn politieke overtuiging. Asielzoekers kunnen ook worden toegelaten als zij bij terugkeer naar het eigen land een reëel risico lopen op marteling of op een andere wrede of onmenselijke behandeling, of op bedreiging van leven of vrijheid, of als zij hun land hebben verlaten om ervaringen die dusdanig traumatiserend zijn dat terugkeer niet van hen kan worden verlangd. Ook wanneer terugkeer naar het land van herkomst van bijzondere hardheid zou zijn in verband met de algehele (oorlogs-) situatie aldaar kunnen mensen in Nederland worden toegelaten.
- 'Reguliere vreemdelingen' komen hier op andere gronden dan het Vluchtelingenverdrag, bijvoorbeeld voor bezoek, vakantie, gezinsvorming, gezinshereniging, studie, op medische gronden of als werknemer.
- 'Geweigerden'(of inadmissibles) zijn mensen die direct aan de grens geweigerd worden, bijvoorbeeld door het ontbreken van een geldig visum. Zij krijgen geen toegang tot het Nederlands grondgebied. Ook de mensen die gedetineerd worden in het Grenshospitium, ook wel grensgevangenis genoemd, vallen hieronder.
- Onder de categorie 'uitgezette vreemdelingen' (of deportees) vallen zowel reguliere illegalen als uitgeprocedeerde asielzoekers.
- Onder de categorie 'totaal uitgezet Schiphol' vallen naast de geweigerden en de uitgezette vreemdelingen ook de zelfmelders.
- 'Zelfmelders' gaan zonder de hulp van het IOM zelf terug met een eigen ticket of met een ticket van de KMar of de IND.
- De categorie 'vrijwillige terugkeer' betreft terugkeer naar land van herkomst (dus geen doormigratie) met ondersteuning van de Internationale Organisatie voor Migratie (IOM). Mensen die via de IOM teruggaan, worden niet meegeteld in de cijfers van de KMar.
- 'AC-afdoeningen' zijn asielzoekers die zijn afgedaan in een aanmeldcentrum. Hun asielverzoek is binnen 48 uur (voorheen 24 uur) na aankomst in Nederland afgewezen.