over de grens - verwijdering van vluchtelingen en migranten uit Nederland
autonoom centrum, maart 2004
# Acties tegen verwijderingen
Je kent een illegaal die is opgepakt. Wat te doen?
1. Actie gedurende detentie
Hoe kan je contact met hm/haar opnemen en met zijn/haar advocaat? Waar zit hij/zij nu? Hoe kun je hem/haar traceren in politiecel, vreemdelingengevangenis of uitzetcentrum?
- Bel de advocaat en vraag waar hij/zij zit. Is de advocaat niet bekend, neem contact op met familie, vrienden, opvang- of vluchtelingengroep of met de advocatenpiketdienst (via het Bureau voor Rechtshulp). Van belang is hierbij de dag, tijd en plek van de arrestatie en de naam, geboortedatum, en nationaliteit. Bedenk dat de illegaal wellicht geen melding maakt van zijn identiteit of een valse naam opgeeft. Zet de advocaat aan tot actie voor cliënt (telefonisch contact, bezoek, rechtszaak tegen uitzetting). Asielzoekers mogen niet worden uitgezet als zij bij terugkeer naar het eigen land een reëel risico lopen op marteling of op een andere wrede of onmenselijke behandeling, of op bedreiging van leven of vrijheid, of als zij hun land hebben verlaten om ervaringen die dusdanig traumatiserend zijn dat terugkeer niet van hen kan worden verlangd. Ook wanneer terugkeer naar het land van herkomst van bijzondere hardheid zou zijn in verband met de algehele (oorlogs-) situatie aldaar mogen mensen niet uitgezet worden.
- Neem contact op met de afdeling Bezoek van de vreemdelingengevangenis of het uitzetcentrum. Vraag naar de naam onder welke de persoon is geregistreerd, het celnummer en het postadres. Bedenk dat de uit te zetten persoon wellicht een andere of geen naam heeft gegeven. Vraag tevens naar een bankrekeningnummer om geld te storten voor een telefoonkaart. Geef in een brief je telefoonnummer door, vraag de gevangene jou te bellen en/of jou voor bezoek uit te nodigen (daarvoor heeft hij/zij jouw naam en geboortedatum nodig). Vraag de gevangene jou te bellen zodra bekend is wanneer de uitzettingsreis is, wat het vluchtnummer is en naar welke stad/land deze gaat. Bedenk dat alle post door gevangenispersoneel vooraf wordt gelezen en dat telefoongesprekken worden afgeluisterd. Bij een bezoek kan je contant geld afgeven en kleding. Steun de vluchteling of illegaal in zijn verzet. Informeer hem/haar over zijn/haar rechten.
- Richt een steuncomité op van kennissen, medebuurtbewoners, school, sportclub, advocaat, kerk, e.d. Maak een plan, ga informatie inwinnen, maak een pamflet voor buren en organisaties, maak een persbericht voor lokale en nationale media, stuur er een journalist op af. Neem contact op met politieke partijen op gemeenteniveau (raadsadres, inspreken) en in de Tweede Kamer (dring aan op kamervragen bij precaire situaties). Neem contact op met de Nationale Ombudsman om een klacht in te dienen of een onderzoek te vragen. Neem contact op met de Commissie van Toezicht Detentieplaatsen om toelichting over het indienen van een klacht.
- Wees de hele periode van detentie klaar voor actie.
2. Actie op vliegveld
Je weet op welke dag en naar welke bestemming de vlucht gaat.
- Bel Vluchtinformatie voor tijden en vluchtnummer. Bedenk dat er sprake kan zijn van een overstap. Meeste uitzettingen vinden plaats met een gewone lijndienst. Charteruitzettingen worden meestal stil gehouden. In 2001 en 2002 vonden vrijwel alle charteruitzettingen plaats op woensdagochtend vroeg vanaf Schiphol en enkele via Zestienhoven. Zo’n vier, vijf uur vóór vertrek rijdt er dan een grote cellenbus vanaf Uitzetcentrum Schiphol naar het vliegveld.
- Fax of bel zo vroeg mogelijk de vliegtuigmaatschappij met de vraag preventief in te grijpen door de uit te zetten persoon te vragen of hij/zij wenst te vliegen en diens wens te respecteren. Zo heeft KLM officieel het standpunt dat zij reizigers die aangeven tegen hun wil in vervoerd te worden niet vervoert, evenals geboeide reizigers. Kondig aan dat je aanwezig zal zijn bij de incheckbalie om andere passagiers te vragen hem/haar te ondersteunen.Verwijs naar schendingen van mensenrechten in het land van herkomst en naar het Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens indien van toepassing. Vermeld dat je in geval van uitzetting de luchtvaartmaatschappij verantwoordelijk acht voor de staat van de uit te zetten persoon en dat je contact op gaat nemen met de media. Neem contact op met media (landelijk en/of lokaal), verstuur een persbericht over uitzetting. Verstuur in geval van een charter het vertaalde persbericht naar de media in het land van herkomst (via zelforganisaties of internet) indien dit het gevaar voor bewuste personen niet vergroot.
- Bel de Marechaussee op Schiphol op.
- Discussieer met medepassagiers bij de incheckbalie twee uur voor vertrek. Twee à drie mensen zijn genoeg om passagiers van dezelfde vlucht uit te leggen dat er een persoon tegen zijn/haar wil wordt vervoerd achterin het vliegtuig, al dan niet achter een gordijn, al dan niet met escort. Pamflet, spandoeken, leuzen zijn niet nodig, maar kunnen wel helpen. Als medepassagiers weigeren te reizen met een vluchteling of illegaal aan boord, kan de piloot beslissen de deze niet mee te nemen. De medereizigers kunnen hun onvrede uiten door in het vliegtuig niet te gaan zitten, te weigeren hun veiligheidsriem vast te maken en verbaal hun ongenoegen te uiten. Zij moeten om de piloot vragen. Mochten de medepassagiers bij de incheckbalie geen probleem zien in het uitzetten van vluchtelingen en illegalen, wijs hen dan op hun eigen veiligheid: een deportee kan zich verzetten en de veiligheid van alle passagiers op het spel zetten.
- Discussieer met stewardessen en vliegtuigpersoneel bij de incheckbalie. Het personeel kan informatie over de reis en de uitzetting doorgeven. Vraag naar een verantwoordelijke van de maatschappij die de piloot kan doorgeven dat er een uitzetting aan boord plaatsvindt en dat de persoon niet vrijwillig mee gaat.
Mocht je de datum en de bestemming niet weten, dan kan je contact opnemen met het Luchthavenpastoraat.
3. Actie in vliegtuig
Als medepassagier kan je protesteren bij het personeel en bij de piloot tegen de gedwongen uitzetting van de uit te zetten persoon. Steun de vluchteling of illegaal in zijn verzet. Informeer hem/haar over zijn/haar rechten. Spreek ook andere passagiers hierover aan. Eis van de piloot dat de deportee het vliegtuig verlaat. Gebruik hierbij als argument het Verdrag van de Rechten van de Mens, het gebruik van dwangmiddelen en de veiligheid aan boord in geval van verzet. Zet indien nodig kracht achter je eis door te weigeren te gaan zitten en je veiligheidsriem vast te maken en door verbaal je ongenoegen te uiten.
Enkele handige contactadressen vind je in één van de bijlagen.
# Actievormen
Belangrijk bij het actievoeren is dat je van je laat horen en dat je je niet laat afschrikken door de uitzettingsmachine. Wees creatief en betrek anderen erbij.
Een aantal voorbeelden van acties of organisatievormen die vruchten hebben afgeworpen:
>> Het Friese dorp Kollumerzwaag is in rep en roep vanwege de dreigende uitzetting van Esther Uhunamure en haar twee in Nederland geboren kinderen. Esther en kinderen wonen samen met veeboer Wytze van der Zwaag. Een huwelijk wordt geweigerd omdat Esther niet over een geboorteakte uit haar geboorteland Nigeria beschikt. In Afrikaanse landen is het niet overal gebruikelijk dit soort aktes uit te vaardigen. Het dorp heeft een protestcomité opgericht om minister Verdonk onder druk te zetten, de zaak in de rechtszaal aan te vechten en de media te benaderen. Een conferentie is belegd en een brede petitiecampagne is gestart. De gemeente steunt het comité volledig. Begin 2004 geeft minister Verdonk Esther en de kinderen een verblijfsstatus als één van de 220 ‘schrijnende gevallen’.
>> De oproep van het Gronings Comité ‘Help familie Issa’:
"Lewenborgers! jong en oud, toon u solidair met deze medeburgers en loop mee naar het Bevrijdingsbos! Hierbij nodig ik u uit om woensdag 1 oktober 2003 aanwezig te zijn bij een optocht gehouden ten behoeve van zeven "uitgeprocedeerde families" (met kinderen). Meeste van deze families worden momenteel door ons Lewenborgers onderhouden!!!! (Denk aan huur, gas, elektra, voeding). Deze optocht wordt gehouden omdat wij Lewenborgers niet meer het leed van deze families aankunnen. Op deze dag zullen veel kinderen van basisscholen in Lewenborg/ Groningen aanwezig zijn.De optocht begint bij Wijkcentrum Het Dok. We lopen dan gezamenlijk naar het Bevrijdingsbos (Noorddijk) waar de 10 rechten van het kind op stenen weergegeven zijn. Daar zal na het planten van een boom door de betreffende families een toespraak door wethouder W. Pattje (Groningen) gehouden worden. Uiteindelijk zullen alle kinderen een bellenblaas krijgen waarmee zij tegelijkertijd alle bellen "de vrijheid" in blazen. We hopen dat u gehoor geeft aan deze oproep.” Meer dan 175 mensen gaven gehoor aan deze oproep.
>> Gemeente Kortenhoef was op 28 januari 2003 vreselijk overstuur naar aanleiding van de volkomen onverwachte uitzetting van het Kosovaarse gezin Qaili. De buurman: “Gisterochtend stopte er een busje met vier agenten in kogelvrije vesten. Ze bonkten op de ramen. Het gezin sliep nog. Ze kregen twintig minuten om zich aan te kleden. Zij mochten geen spullen meenemen en werden in een busje afgevoerd.” Hun geld hadden ze in de consternatie zelfs vergeten. Ook vertelde de buurman dat hij van de autoriteiten geen enkel contact met de familie mocht hebben. “Ik mocht ze zelfs niet even aanraken.”
Tevergeefs heeft groep vier van de Curtevenneschool, waar de achtjarige goedlachse Elmedina Quaili deel van uitmaakte, geprobeerd de in de haast verzamelde spulletjes van Elmedina, waaronder haar rapporten, via de advocaat nog aan haar te overhandigen. Ook het verzoek van de advocaat om Elmedina nog afscheid van haar klas te laten nemen werd geweigerd. Directeur Broekhof spreekt van een grof schandaal. “Officieel weten wij helemaal van niks. Het meisje zat hier legaal op school. We hebben geen briefje, geen telefoontje gehad dat ze niet meer zou komen.” Vijf jaar lang had de familie gestreden om in Nederland te mogen blijven. Het gezin was volledig ingeburgerd. Vader en moeder spraken vloeiend Nederlands.
De klas is de hele week bezig geweest met de verdwijning van Elmedina. De kinderen hebben tekeningen, gedichten en verhaaltjes gemaakt en daarvan een tentoonstelling gemaakt. Een videoboodschap is door de buurman van de familie in Kosovo afgegeven. Hij is de familie nagevlogen. De kinderen stelden de burgemeester die op bezoek kwam vragen: Waarom moesten ze de gevangenis in terwijl ze niets gedaan hadden? Waarom mochten ze geen afscheid nemen? Kunt u er nog iets aan doen? Waarom heeft de politie ze opgehaald? Waarom werd onderzocht of ze criminelen waren? Waarom werden hun telefoons afgepakt en mochten ze niet bellen? De uitzetting was zeer bedreigend overgekomen op de kinderen. Vooral sommige gekleurde kinderen waren erg angstig en onzeker geworden, zelfs als daar geen enkele aanleiding voor was, aldus de directeur.
Volgens de burgemeester behoort het dragen van kogelvrije vesten bij uitzettingen bij de standaardprocedure. Steekvrije vesten zouden ook gekund hebben, maar daarvoor heeft de politie geen geld. De voorlichter van de politie zegt dat wel steekwerende vesten zijn gebruikt. De politie verklaart slechts 'assistentie' te hebben verleend en in opdracht van de Immigratie- en Naturalisatiedienst (IND) te hebben gehandeld: “Dit zijn voor de politie niet de leukste klussen, maar wij kunnen er ook niets aan doen. Wij krijgen alleen maar opdrachten. Wij zijn alleen maar uitvoerders.” Advocaat Martijn Strooij, gespecialiseerd in vreemdelingenrecht, vraagt zich af of het zo plotseling weghalen wel strookt met het Kinderrechtenverdrag.
>> Sophie Yangala en haar twee dochters zijn vluchtelingen uit de Democratische Republiek Kongo. Bijna 7,5 jaar wonen ze nu in Nederland. Binnen vier weken moeten ze het land verlaten. Ze zijn uitgeprocedeerd. Klasgenootjes van de dochters van de Dierense basisschool De Boomgaard willen dit voorkomen en togen daarom per touringcar naar Huis ten Bosch in Den Haag om de koningin te vragen 'al haar invloed binnen de regering' aan te wenden om Sophie Yangala en haar kinderen te laten blijven. De ramen van de bus zijn beplakt met tekeningen en leuzen. Het gros van de kinderen draagt oranje kleding, sommigen zijn geschminkt. Rüdiger Versteege van het comité ‘Stop Uitzetting Yangala’ is boos. “Als dit niet goed komt, dan schaam ik me dat ik Nederlander ben. Dit volledig geïntegreerde gezin uitzetten is waanzin. Kongo, dat zegt die kinderen toch helemaal niets. Die kinderen voelen zich Nederlands, denken Nederlands en zijn Nederlands.'' Voor Huis ten Bosch zingen de kinderen hun alternatieve versie van het Wilhelmus. Een beambte van de Marechaussee belooft de bloemen, de verzamelde handtekeningen en de brief aan de koningin te geven.
>> Bij een tussenstop in een ander land en overstap op een ander luchtvaartmaatschappij is het mogelijk samen te werken met anti-deportatiegroepen in het buitenland. Als de KLM overgenomen is door Air France, zullen veel lijnvluchten via Parijs gaan en dan zal een terugvlucht eerst per KLM en dan per Air France gaan. Voor bijzondere uitzettingen kan het dan zin hebben contact op te nemen met de Franse ‘Collectif Anti Expulsion’. Zij kunnen helpen Air France onder druk te zetten om de uitzetting te beletten. Deze actievorm is door het Autonoom Centrum toegepast samen met Duitse vluchtelingengroepen. Duitsland maakt soms gebruik van KLM-vliegtuigen met een tussenstop op Schiphol. De Duitse vluchtelingengroep neemt dan contact op met de Duitse afdeling van KLM en het Autonoom Centrum met het hoofdkantoor van KLM. Er wordt gebeld en gefaxt. In enkele gevallen heeft het Hoofd Security Services KLM een uitzetting afgehouden. Belangrijk is hierbij argumenten aan te dragen waarom de persoon niet teruggestuurd kan worden en te wijzen op mogelijk verzet. Eén geval ging om een uitzetting naar een land waar Duitsland wel naar uitzette en Nederland niet. Om de druk op te voeren, worden in Duitsland regelmatig medepassagiers bij de incheckbalie aangesproken over de uitzetting in hun vliegtuig en wat zij kunnen doen om de uitzetting te stoppen.
>> Het Autonoom Centrum voert actie tegen Nederlandse luchtvaartmaatschappijen die gedwongen uitzettingen uitvoeren zoals de KLM, Martinair, Transavia en Air Holland. Zo werd in 1996 het hoofdkantoor van Martinair bezet gehouden uit protest tegen de Eurocharters waarbij ‘Sans Papiers’ uit Frankrijk bij ‘Nederlandse’ Kongolezen in het Martinair-vliegtuig gezet werden. Het ging om de bezetters van de Parijse St. Bernardkerk die met vreselijk geweld werd binnengevallen en ontruimd. Na enige gesprekken, op neutraal terrein, besloot Martinair te stoppen met gedwongen uitzettingen. Intussen heeft de maatschappij de uitzettingen hervat. Voor een aantal van deze heeft Martinair achteraf excuses aangeboden omdat zij door de IND verkeerd was geïnformeerd. De IND vertelde Martinair dat het criminele vreemdelingen betrof, terwijl het Autonoom Centrum het tegendeel kon bewijzen. Met Transavia is in oktober 2003 een gesprek gevoerd naar aanleiding van haar betrokkenheid bij een mislukte charteruitzetting naar Kongo. Dit land trok op het laatste moment de landingsrechten in. Het Autonoom Centrum en Docu Congo hadden al eerder aangedrongen de uitzetting geen doorgang te laten vinden. Transavia doet sinds 2003 de meeste charteruitzettingen, zogenaamde ‘overheidsvluchten’ voor Justitie. Gesprekken met luchtvaartmaatschappijen hebben alleen zin als dit bijdraagt aan de druk die op het bedrijf wordt uitgeoefend. Het gaat deels over ethisch ondernemerschap van het bedrijf.
Tegen de betrokkenheid van de KLM heeft het Autonoom Centrum in 1999 een actieweek ‘KLM uw Uitzettingsagent, Zwaanzinnige Terugvlucht’ georganiseerd. Met een vrijwel identieke KLM-hotelbus werd een actietour gehouden waarbij veel van de KLM-symbolen werden overgenomen en omgedraaid. Met pilootuniformen en stewardesspakjes werd menigeen op een verkeerde been gezet. Picketlines bij KLM-reisagenten, het uitgeven van uitzettingsaandelen op de Amsterdamse beurs en de presentatie van de ‘KLM, uw uitzettingsagent’-bus tijdens de verkiezing van “de ondernemer van het jaar” zijn voorbeelden van creatieve actievormen met theater en verrassingen.
