over de grens - verwijdering van vluchtelingen en migranten uit Nederland

autonoom centrum, maart 2004

over de grens - verwijdering van vluchtelingen en migranten uit Nederland

autonoom centrum, maart 2004

# Grootstedelijke 'veegacties'

> Politie-invallen > Overheidsvlucht > Actie Spirit... > Beeldvorming 'criminele illegalen' > Uitbuiters-overlast  > Illegalenjacht  > Oorzaken aanpakken > Schadevergoeding > Slaappanden > Illegalen of hun uitbuiters opsporen? > Toetreden tot EU: voor wat hoort wat > 'Gentleman's agreements'

Sinds 2002 voert de politie in en rond de grote steden steeds meer grootschalige oppakacties uit, op zoek naar 'illegalen' en mensen zonder verblijfsvergunning. Deze razzia's vinden meestal plaats in sectoren waar mogelijk 'illegale' arbeiders werken. De grootscheepse operaties tegen Bulgaren, waarvan de IND er de afgelopen twee jaar een dertiental uitvoerde en waarmee zo'n 1000 Bulgaren werden verwijderd zijn hier een exemplarisch voorbeeld van.

In de jaren negentig rolden Justitie en politie met hun Interventieteams vrijwel alle 'illegale' naaiateliers op, deden invallen in horeca, glas- en tuinbouw, koffiehuizen en gooiden aspergestekers en prostituees het land uit en. Iedereen werd gecontroleerd op identiteitspapieren en mensen zonder verblijfsvergunning werden het land uitgezet. Stadsbussen van het Gemeentelijk Vervoers Bedrijf stonden bij dit soort operaties klaar om de gearresteerden af te voeren. Vandaag de dag voeren justitie en politie nóg grootschaliger oppakoperaties uit. Ze hebben hiertoe speciale Uitzetcentra (u c's) ingericht: twee verwijdergevangenissen bij de luchthavens Schiphol en Rotterdam. Justitie huurt chartervliegtuigen in en vult deze met de gearresteerden, vooralsnog vooral mensen uit Oost-Europese landen.

# Politie-invallen

Tijdens de acties zet de politie straten af en valt woon- en werkpanden binnen of bedrijfstakken zoals de bouw, glas- en tuinbouw en horeca, havens, en kamt ze tippelzones of delen van een binnenstad uit. Elke aanwezige wordt gecontroleerd op identiteit en verblijfsstatus. Of men er nu woont, werkt of slechts op bezoek is. Tevens wordt ieder verhoord over een eventueele (onder-)huurcontracten, arbeidsafspraken, werkgevers en loon. Ook kinderen en voorbijgangers die 'slechts op bezoek' zijn worden gearresteerd. Deze razzia's worden voorbereid en uitgevoerd door een samenwerkingsteam van de Immigratie- en Naturalisatie Dienst (IND), Vreemdelingendienst (VD) en de Koninklijke Marechaussee (KMar) met veelal hulp van andere diensten zoals Regionale Interdisciplinaire Fraudeteams (RIF), Horeca Interventie Teams (HIT), Vliegende Brigade, Arbeidsinspectie, Sociale Dienst, Energiebedrijf of Woningbouwvereniging.
Voorafgaand aan de razzia's verricht de politie recherchewerk, soms met behulp van informanten (zoals in Turkse koffiehuizen in Eindhoven). De operaties worden ruim tevoren gepland en voorbereid. Cellen worden vrijgemaakt, de cellenbussen geregeld, het chartervliegtuig staat klaar en afspraken met het herkomstland worden gemaakt. Vervolgens vinden de invallen binnen enkele dagen plaats op verschillende locaties. Het kan er grof aan toe gaan zoals op de tippelzone waar prostituees bijeen gedreven en achter dranghekken geplaatst werden, voordat ze de cellenbus in moesten, richting gevangenis. Of zoals bij het afzetten van de hele straten voorafgaand aan de invallen. Andere keren gaat het er subtieler aan toe en heb je als buurtbewoner nauwelijks door dat er oppakacties in je straat plaatsvinden.
De IND regelt met het land van herkomst de landingsrechten en aankomst van de charter, eventueel door er vooraf een delegatie heen te sturen. Er moeten immers garanties zijn dat de gedeporteerden in het herkomstland worden geaccepteerd en niet meer naar Nederland terugkomen. Ook sprak Nederland in november 2003 met Bulgarije af dat de Bulgaarse immigratieautoriteiten de paspoorten van de door Nederland verwijderde Bulgaren voor twee jaar inneemt zodat deze burgers hun land niet meer kunnen verlaten. Het doel is dat ze niet meer naar Nederland komen, Nederland kent immers geen visumplicht voor Bulgaren. Dit Memorandum Of Understanding (MOU) is een afspraak tussen beide landen, die geen parlementaire goedkeuring behoeft, hoewel zij verregaande gevolgen heeft en de burgerrechten rigoureus inperkt. Bulgarije treedt in 2007 toe tot de EU en voor het zover is dwingt Nederland middels dit soort MOU's haar voordeel af. Er is veel armoede en werkloosheid in Bulgarije, wellicht investeert Nederland in ruil voor de MOU's in bepaalde sectoren van de Bulgaarse economie. Opvallend is dat de razzia's vooralsnog met name Oost-Europeanen als Oekraïners, Bulgaren, Roemenen, Polen, Albanezen, Kosovaren en Bosniërs betreffen. Toto nu toe vinden 'slechts' enkele razzia's plaats onder Nigerianen en Ecuadoranen. Dit heeft alles te maken met de aanstaande toetreding van een aantal Oost-Europese landen tot de EU. In ruil voor dit lidmaatschap willen Europese landen afspraken, zoals terug- en overname-overeenkomsten. De angst voor een 'grote toeloop van mensen uit het Oostblok', ontstond door de val van de Berlijnse muur. Er zouden miljoenen Russen en andere Oost-Europeanen deze kant op komen. Die landen kennen inderdaad grote armoede en hoge werkloosheid, belangrijke push-factoren voor migratie. Uit onderzoeken blijkt dat het geld dat arbeidsmigranten huiswaarts sturen en de kennis die zij na hun tijdelijke arbeidsperiode in bijvoorbeeld Nederland mee naar huis nemen om daar een bestaan op te bouwen, vele malen effectiever zijn voor de ontwikkeling van hun land dan ontwikkelingssamenwerking.

# Overheidsvlucht

Op 28 november 2003 werden 105 gearresteerde 'illegalen' per charter naar Bulgarije en Roemenië verwijderd. Allen waren opgepakt in Den Haag en Amsterdam bij politie-invallen in panden en straatcontroles in de binnenstad. Uit het persbericht van Justitie van 1 december 2003: " Het betreft een groep van 83 illegale Bulgaren (49mannen en 34 vrouwen) en een groep van 22 illegale Roemenen (13 mannen en 9 vrouwen). (...) De uitzetting vond plaats onder begeleiding van functionarissen van de Koninklijke Marechaussee. Op deze vluchtwerd samengewerkt met de Ierse autoriteiten. De Ieren hebben via deze vlucht in totaal 21 personen laten uitzetten, waardoor in totaal met deze gecombineerde overheidsvlucht 126 vreemdelingen zijn verwijderd naar Bulgarije danwel Roemenië.

# Actie Spirit

In Den Haag en Amsterdam (de politie A'dam geeft de razzia's sinds 2002 de 'begeesterde' naam 'Spirit') bereiden diverse politiediensten deze grootschalige oppakactie gedurende een week voor. Uit het persbericht van de politie Amsterdam-Amstelland van 28 november 2003: "De politie Amsterdam-Amstelland heeft in het kader van "Spirit 6" 37 personen aangehouden die illegaal in Nederland verbleven. Van de 37 waren er 13 afkomstig uit Roemenië. De anderen kwamen uit Bulgarije.
Het ging grotendeels om vreemdelingen die overlast veroorzaakten en/of die zich schuldig maakten aan criminaliteit. De actie richtte zich vanaf vrijdag op tippelaarsters in de binnenstad. Daarnaast viel de politie een aantal vermoedelijke verblijfsplaatsen van de overlastgevende illegalen binnen. (...). Ook bij deze zesde Spirit-actie was er een nauwe samenwerking tussen verschillende politiediensten als de Vliegende brigade, het Horeca Interventie Team (HIT) en de Dienst Vreemdelingenpolitie."
Over de razzia Spirit 4 (juni 2003) meldde de politie in haar persbericht: " ...40 illegaal in Nederland verblijvende vrouwen gearresteerd in het kader van "Spirit 4". Zij behoren tot de groep "veelplegers" en maken zich met name in de binnenstad schuldig aan verschillende vormen van criminaliteit. Ook zorgen ze voor veel overlast. (...). Zij benaderen hun klanten vaak agressief en de contacten ontaarden niet zelden in beroving en/of diefstal. (...). Ook de dreiging die van deze prostituees uitgaat (zij opereren vaak in groepen) komt de veiligheidsgevoelens van de bewoners, ondernemers, en bezoekers van de binnenstad niet ten goede. (...) werden 27 criminele illegale prostituees van de straat geplukt. (...). Met deze actie hoopt de politie een belangrijke stap te zetten als het gaat om het 'tegenhouden' van deze vormen van criminaliteit en overlast."
Het begrip 'overlastgevend', dat steeds gebruikt wordt door politie en justitie, wordt niet nader inhoudelijk verklaard en is een rekbaar begrip. Het wordt bovendien toegepast op de gehele groep, waardoor elk individu daaruit gebrandmerkt wordt als 'overlastgevend'.
Daarnaast spreken de autoriteiten in hun persberichten steeds over 'een groot deel van de groep dat zich schuldig maakt aan criminaliteit', zonder zich nader te verklaren. Welk deel van de groep: enkele personen of het overgrote deel? Wat is 'criminaliteit' en waarom wordt de zaak in dat geval niet voor de rechter gebracht zoals gebruikelijk bij strafbare feiten? Mocht er al sprake zijn van bijvoorbeeld op heterdaad betrapt zijn, dan nog gaat het officieel om 'verdachten' en niet om 'veroordeelden'. In een echt onafhankelijke rechtstaat komt de rechter er aan te pas en kunnen ook namens de verdachte partij getuigen worden gehoord, opdat een onafhankelijk oordeel geveld kan worden. Daartegen kan men dan beroep instellen. Totdat het tegendeel bewezen is, gaat de rechtstaat uit van de onschuld van de verdachte. Waar het illegalen betreft worden de fundamenten van de rechtstaat onderuit gehaald. Zonder een rechtersoordeel worden zij gevangen gezet, vliegen het land uit, en de autoriteiten geven hen een trap na door te melden dat het criminelen betreft. De IND speelt als belanghebbende partij eigen rechter door een eigen oordeel te vellen en af te treffen.

# Beeldvorming 'criminele illegalen'

De beeldvorming in bovenstaande en vele voorgaande persberichten spreekt voor zich. De media nemen de terminologie over in hun verslaggeving over veegacties. 'In Amsterdam zijn bij een actie van de politie weer criminele illegalen op gepakt' meldt de regionale televisie. In een bespreking van de hierboven genoemde razzia 'Spirit 6' in de commissie Algemene Zaken van de Amsterdamse gemeenteraad, herhaalde burgemeester Cohen het door voorgaande burgemeesters verkondigde standpunt dat de politie geen 'gewone illegalen' opspoort, maar gericht zoekt naar criminele illegalen en als daar aanleiding voor is er een Spirit-actie kan volgen. Door gewone illegalen op te sporen en te melden dat het criminelen betreft, worden dus illegaliteit en criminaliteit aan elkaar gekoppeld. Cohen sprak naar aanleiding van de grootschalige oppakactie van illegalen tijdens 'Spirit 2' (najaar 2002) in een interview ook over criminele illegalen en politiewoordvoerder Florax over de overlast en criminaliteit van deze mensen. Echter, nergens wordt hiervan iets aangetoond.
De IND en plaatselijke politiemeldden vanaf de eerste groepsarrestaties in 2002 in haar persberichten of commentaren in media over de grootschalige veegacties: "...de groep bezorgt overlast en een groot deel van de groep maakt zich schuldig aan criminele activiteiten." Het stempel 'crimineel' stigmatiseert de hele groep en dit achtervolgt hen bij hun verwijdering naar hun herkomstland waar autoriteiten, media en publiek hen in eerste instantie 'ontvangen' als mensen met een criminele achtergrond. Ook de Bulgaarse ambassadeur in Nederland heeft zich over deze stigmatisering enkele malen kritisch uitgelaten in de media. De Bulgaarse minister van Buitenlandse Zaken berispte Nederland hierover eveneens. IND-woordvoerder Martin Bruinsma meldde in september 2002 dat een deel van de Bulgaren overlast bezorgde en de openbare orde verstoorde. Dit vermeldden ook de persberichten van IND en KMAR. Bij navraag kon Bruinsma geen percentages of concrete feiten noemen, anders dan 'overbewoning, geluidsoverlast en prostitutie'.
Ook IND-woordvoerster Maud Brederode meldde dat de 'veegacties' alleen mensen betreffen "... waar klachten over gekomen zijn, zoals huizen waar heel veel mensen wonen die overlast bezorgen en mensen die zich schuldig hebben gemaakt aan criminele delicten." Betrokken advocaten vinden vaak niets crimineels in de dossiers. Advocate Holwerda, die rechtshulp verleende aan slachtoffers bij enkele razzia's in Amsterdam: "De hele negatieve beeldvorming is met name ontstaan door een persbericht van de Amsterdamse politie dat het om criminelen zou gaan, terwijl daar niets van blijkt uit de dossiers."

# Uitbuiters-overlast

Nu is overlast een rekbaar begrip. Wat wordt precies bedoeld? Wie heeft last van wie? Het gaat vaak om zogenaamde slaappanden, waarin geen kamers maar bedden verhuurd worden. Dit betekent dat er meer mensen in een pand wonen dan de standaardregels toelaten, ofwel 'overbewoning'. Goedkope woonruimte is van belang voor deze goedkope buitenlandse werknemers die weinig geld hebben te besteden. Koppelbazen, huisjesmelkers, Vrouwenhandelaren, pooiers en andere uitbuiters maken dankbaar gebruik van hun zwakke positie. De uitbuiters worden echter nauwelijks aangepakt, terwijl de mensen zonder verblijfsvergunning rechtstreeks de dupe zijn van de invallen en driedubbel worden aangepakt: detentie, deportatie en het stigma 'crimineel'. De verwijdering van 'criminelen' ligt tenslotte prettiger dan de verwijdering van onschuldige gastarbeiders die hier hard werken en waar de economie dankbaar gebruik van maakt. Het zijn immers goedkope arbeidskrachten, broodnodige seizoenswerkers, en als zodanig zeer welkom. Deze beeldvorming van hele of halve criminelen draagt ook haar steentje bij aan uitbreiding van de verwijderingsmachinerie. In de grote steden zijn opnieuw grote acties aangekondigd om de zogenaamde 'criminele' Oost-Europeanen die hier illegaal verblijven naar hun land terug te sturen.

# Illegalenjacht

Eén van de eerste grootscheepse oppakacties van Bulgaren, vond plaats in september 2002 te Den Haag. Daarbij werden 8 2 Bulgaren opgepakt en door de i n d verwijderd per chartervliegtuig. Nog diezelfde maand werden bij de eerste van een reeks razzia's in Amsterdam, 'Spirit 1', in enkele dagen 210 illegale Bulgaren en Roemenen opgepakt en verwijderd. De vreemdelingenpolitie en de IND vielen bij die operaties panden binnen onder het mom van 'overlast', 'overbewoning', 'slaappanden', 'onderhuur' en 'brandveiligheid'. De invallen vinden volgens Justitie plaats na tips van omwonenden over (geluids-)overlast. Echter uit diverse interviews met buurtbewoners na oppakacties op grond van de klacht 'overlast' bleken buurtbewoners nog nooit last te hebben gehad van hun Bulgaarse buren. Uit eigen onderzoek onder omwonenden bleken diverse mensen niet eens te weten dat ze Bulgaarse buren of buurtbewoners hadden. Anderen konden zich niet herinneren ooit overlast te hebben gehad van hun buren. Een buurvrouw vertelde dat haar Bulgaarse buren af en toe veel mensen op bezoek hadden, maar zij had daar geen last van. Ze meldde het ook erg te vinden dat het pand er sedert de inval nog altijd dichtgespijkerd bij stond. De werkelijke reden van de invallen is dan ook niet de overlast, maar het massaal willen uitzetten van illegalen.

# Oorzaken aanpakken

Niet ontkend moet worden dat er inderdaad overlast bestaat: er is bijvoorbeeld sprake van maffiapraktijken in de e u, waarbij mensen geronseld worden voor bijvoorbeeld prostitutie. Tegen dat soortmaffiose praktijken kan en dient gericht te worden opgetreden, maar daar zijn geen razzia's voor nodig. Hier en daar wordt weleens een financiële sanctie opgelegd en de overheid vermeldt in allerlei nota's deze profiteurs te willen aanpakken. Dit blijken loze kreten terwijl de razzia's wel onschuldige medeburgers treffen. Uit een uitspraak van de rechtbank naar aanleiding van een zitting van een in september 2002 bij een razzia opgepakte Bulgaar blijkt het procesverbaal te zijn opgemaakt "...vanwege een onderzoek dat is ingesteld naar aanleiding van verkregen ambtelijke informatie met betrekking tot het mogelijk illegaal verblijf in Nederland van personen die verblijven in het perceel (...)". En: "...andermaal is een onderzoek ingesteld naar mogelijk illegaal verblijf in Nederland, waarbij eiser is staande gehouden." Diezelfde uitspraak vervolgt: "...dat sprake is van feiten en omstandigheden die, naar objectieve maatstaven gemeten, een redelijk vermoeden van illegaal verblijf opleverden." En: "Eiser heeft geen vaste woon- of verblijfplaats hier te lande..." Een notitie van oktober 2002 van de Bestuursdienst Gemeente Amsterdam vermeld na een razzia: "Alle vreemdelingen werden staande gehouden op grond van een redelijk vermoeden van illegaal verblijf in Nederland. Of er afdoende grond was om van de aanwezige personen "een redelijk vermoeden van illegaal verblijf, naar objectieve maatstaven gemeten" aanwezig te achten, is getoetst door procesjuristen van de i n d (nadat vooraf proces-verbaal was opgemaakt). Er was geen enkele maal sprake van aanhouding van een verdachte op basis van het Wetboek van Strafrecht." Het Platform 'Verbetering positie (migranten) prostituees' waarin organisaties zoals de Rode Draad, die zich inzetten voor de positieverbetering voor prostituees, vertegenwoordigd zijn, protesteerde na een oppakactie van (Nigeriaanse) prostituees op de tippelzone te Amsterdam in september 2002. In een verklaring aan de overheid schrijven ze het volgende: "Wat is er belangrijker? De aanpak van mensenhandel of het feit dat het vliegtuig vol moet?" Het Platform vermoedde mogelijke slachtoffers van mensenhandel onder de gearresteerden. Het Platform: "Dit is alleen uit te vinden na enige zorgvuldige gesprekken met de dames/heren in kwestie. Indien er een aanwijzing is van vrouwenhandel dienen de betrokkenen een bedenktijd van drie maanden aangeboden te krijgen omeen aangifte te overwegen (Vreemdelingencirculaire, paragraaf b 9) . Wij hebben sterk de indruk dat het massale karakter van de uitwijzing een juiste hantering van de wet bemoeilijkt." Volgens het Platform worden vrouwen vaak door criminele netwerken naar Nederland gesleept, zouden sommige prostituees een bange indruk maken en beschikken velen niet over hun eigen paspoorten. Het Platform stelt dat klanten klagen dat veel van deze vrouwen 'duidelijk geen zin in het werk hebben'. Het Platform waarschuwt ervoor dat dit allemaal tekenen zijn die "...hoog scoren op de lijst van mogelijke signalen van vrouwenhandel". De verklaring vervolgt: "Tevens kan men zich afvragen of die enkele vrouwen die 'samen met hun vriendjes' klanten beroven dit ook geheel uit vrije wil doen. Overigens zijn wij er ons van bewust dat niet alle mensen zonder werkvergunning slachtoffers van mensenhandel zijn. Het kost enige tijd om uit te zoeken wat er precies aan de hand is." Bovendien, zo stelt het Platform, "...kunnen deskundigen bevestigen dat het heel moeilijk is om vrouwen hierover en over vrouwenhandel aan het praten te krijgen. De mededeling dat het vliegtuig al klaar staat zal overigens het vertrouwen van de vrouwen in een serieuze behandeling van een aangifte doen tanen."

Het betreft hier dus het oppakken van 'gewone' illegalen. Men doet alsof illegalen niet zouden worden opgepakt en uitgezet wanneer 'overlast' niet in het geding zou zijn. In dat geval zou er echter wel een ander 'argument' bijgesleept worden. Het eigenlijke doel is het opruimen en wegwerken van 'illegalen'.

# Schadevergoeding

In januari 2003 worden 37 Bulgaren opgepakt in Amsterdam. Een team van vier advocaten bood rechtsbijstand aan deze mensen. Eén hunner, advocate Holwerda: "We waren aanwezig maar we mochten niet met de mensen praten. Volgens de politie was er slechts één vrouw die een advokaat wilde spreken. Dat vonden we volstrekt ongeloofwaardig als 37 mensen van hun vrijheid worden beroofd". Achteraf gezien klopte het ook niet, maar toen waren de gedetineerden al in bussen afgevoerd. De rechter bepaalde in 31 van de 37 zaken dat het staande houden en vasthouden van dezemensen 'onrechtmatig' was geweest en kende een schadevergoeding toe van 50 euro, alleen voor de nacht dat ze vastzaten. Ze waren reeds verwijderd. Voor de uitzetting zelf kan geen schadevergoeding verkregen worden. De rechter vond de aanhouding onrechtmatig omdat de mensen geen toegang hadden gekregen tot rechtsbijstand, terwijl velen daar wel om gevraagd hadden, zo bleek uit de dossiers. Anderen zou volgens de rechter niet verteld zijn dat ze zouden worden teruggestuurd naar Bulgarije. Als dat bekend was geweest, was het volgens de rechter 'voorstelbaar' dat ze wél een advocaat hadden willen spreken. "Er is heel onzorgvuldig met de rechtsbijstand omgesprongen", meent Holwerda. Ze hoopt dat de uitspraken van de rechter, die in andere zaken gelijksoortige uitspraken deed, ertoe zullen leiden dat de politie zorgvuldiger optreedt bij dit soort acties.

# Slaappanden

De eerste charter met Bulgaren na ingebruikname van Uitzetcentrum Rotterdam (UC) vloog begin juli 2003. Het vliegtuig was gevuld met 100 Bulgaarse gedetineerden uit het uc. De arrestaties vonden plaats in Amsterdam, Rotterdam, Den Haag en Deventer. In Amsterdam arresteerde de politie bij deze actie 68 illegalen, waarvan 61 overlast zouden veroorzaken en zich, aldus de berichtgeving over de actie, bezighielden met criminaliteit. Wat hier onder criminaliteit wordt verstaan werd wederom niet vermeld. In Den Haag vielen de vreemdelingenpolitie, de brandweer, de sociale dienst met ondersteuning van de Mobiele Eenheid zogenaamde slaappanden binnen, waar illegalen voor veel geld een bed huren. Deze illegalen zijn veelal Bulgaren en werken vooral in de glastuinbouw in het Westland. Gemeente en politie ontdekten 150 slaapplaatsen in een twintigtal panden in diverse wijken. In totaal viel men 22 gebouwen binnen. De aanleiding was steeds, zo meldde de politie, controle op de brandveiligheid. De gebouwen die niet aan de eisen van de gemeente voldeden, werden verzegeld en de gemeente schreef de eigenaar aan. Vervolgens gebeurde er niet veel meer dan dat panden werden dichtgetimmerd. In Amsterdam zijn sommige panden nog altijd dichtgespijkerd zonder dat er iets mee gebeurt.

# Illegalen of hun uitbuiters opsporen?

Uit een dagbladartikel van 5 december 2003: "De grootscheepse acties van de gemeente Den Haag tegen 'huisjesmelkers' -huisbazen die voor grof geld kamers verhuren aan illegalen- schieten hun doel voorbij. Een jaar na de eerste invallen is nog niet één huisjesmelker veroordeeld. Dit laatste heeft het Openbaar Ministerie (om) gisteren bevestigd. Wel zijn door de acties honderden illegalen het land uitgezet. De woordvoerder van de Haagse burgemeester Deetman, Martin van Bruggen, blijft erbij dat het uitzetten van illegalen (...) slechts een bijzaak is en geen doel op zich. Van een illegalenjacht zou in de Residentie absoluut geen sprake zijn. 'Dat maken de media er steeds van', aldus Van Bruggen. ' De schoonveegacties in de Stationsbuurt en de Schilderswijk hadden als doel de veroorzakers van het leed, de huisjesmelkers, aan de schandpaal te nagelen.' De gemeente Den Haag en de politie willen geen antwoord geven op de vraag of er tijdens die invallen ook huisjesmelkers tegen de lamp liepen. Een i n d-woordvoerster reageert heel verbaasd op de door de gemeente aangevoerde reden voor de invallen: 'Den Haag schakelt ons in als illegalen overlast veroorzaken in de buurten of als er strafbare feiten door hen zijn gepleegd. Brandveiligheid en huisbazen die zich niet aan de regels houden, spelen wat ons betreft bij een inval geen enkele rol."
Deetman sprak bij eerdere invallen van een "malafide (criminele) infrastructuur die in toenemende mate aan illegaliteit verbonden is." Hij wees erop dat er sinds het afschaffen van het vergunningsstelsel voor het uitzenden van tijdelijke arbeidskrachten een wildgroei aan bedrijfjes is ontstaan die illegalen in dienst hebben en pleitte voor herinvoering van het stelsel.

Je zou denken dat huisjesmelkers, vrouwenhandelaren, pooiers en andere uitbuiters, 'veroorzakers van het leed' zoals Van Bruggen hen noemt, al lang en breed aangepakt hadden kunnen worden, zonder razzia 's, die alleen de slachtoffers van uitbuiting straffen. Ook minister Verdonk van Vreemdelingenzaken en Integratie komt wel als mosterd na de maaltijd met haar vermelding in de Terugkeernota half november 2003, nu vele 'illegalen' reeds verwijderd zijn, dat voorjaar 2004 het kabinet een notitie naar de Tweede Kamer zal sturen, gericht op de aanpak van profiteurs van illegalen, zoals huisjesmelkers en werkgevers.

# Toetreden tot EU: voor wat hoort wat

Vanaf 2004 treedt een aantal Oost-Europese landen toe tot de EU. Daar moet wat tegenover staan. Het tegenhouden van illegale immigratie en de bescherming van de Oost-Europese buitengrenzen zijn daar een voorbeeld van. Tot de toetreding kunnen de huidige e u-landen akkoorden sluiten met of afspraken afdwingen van Oost-Europese landen. Bulgarije is één van die kandidaten. Bulgaren hebben nu geen visum nodig om naar Nederland te komen. Wel moeten zij zich binnen drie werkdagen na aankomst bij de vreemdelingenpolitie melden. Arbeid verrichten zonder tewerkstellingswerkvergunning is niet toegestaan. De meesten komen hier om te werken. In Bulgarije heerst veel armoede en werkloosheid. De lonen zijn laag. De lonen zijn hier, ook in het illegale circuit, nog altijd aantrekkelijker dan die in Bulgarije. Velen sturen een substantieel deel van het verdiende geld naar familie in Bulgarije.

# 'Gentlemen's agreements'

Verwijderde Bulgaren keren soms terug naar Nederland en daar heeft Nederland geen zin in. Dus voert Nederland ontmoedigingsbeleid door nóg meer grootschalige uitzettingsacties aan te kondigen. Twee nieuwe uitzetcentra bij de luchthavens werden hiertoe speciaal ontworpen, althans zo werden ze geïntroduceerd, hoewel hun functie inmiddels tot een gewone gevangenis, Huis van Bewaring, aan het verworden is. In oktober 2002 reisde een Nederlandse delegatie onder leiding van de IND op uitnodiging van Bulgarije naar Sofia om daar afspraken te maken over een effectief optreden tegen illegale migratie. Nederland en Bulgarije maakten verregaande afspraken ter preventie van terugkeer naar Nederland. Dit mondde uiteindelijk een jaar later uit in de maatregel dat de Bulgaarse autoriteiten de paspoorten van haar uit Nederland verwijderde burgers voor twee jaar kunnen innemen.
Voorheen kregen de verwijderde Bulgaren al een stempel in hun paspoort. Deze pas kon vervolgens in Bulgarije voor minstens een jaar worden ingenomen zodat men het land niet kon uitreizen. De Bulgaarse autoriteiten beloofden toen hun wetgeving zodanig te veranderen, dat het intrekken van een paspoort voor maximaal twee jaar kan gelden in plaats van één jaar. Zij stelden hieraan echter de voorwaarde dat Nederland dan een gemotiveerd verzoek zou doen tot intrekking van het paspoort voordat een uitzetting plaatsvond. Nederland kon echter op grond van de Wet Bescherming Persoonsgegevens niet altijd de gewenste informatie aan de Bulgaarse overheid verstrekken. Hierdoor hadden de Bulgaarse autoriteiten, naar eigen zeggen, niet altijd een juridische grondslag om het paspoort van een Bulgaarse onderdaan in te trekken en diende dit, na een rechterlijke uitspraak, veelal te worden teruggegeven. Desondanks werden uitgezette Bulgaren bij aankomst in Bulgarije geregistreerd en namen de Bulgaarse autoriteiten in meerdere gevallen de paspoorten van de betrokken onderdanen in. Verder worden verwijderde vreemdelingen als niet toe te laten vreemdelingen in het Schengen Informatie Systeem (SIS) geregistreerd voor de duur van drie jaar. Op basis van deze signalering kan de betrokkene bij een controle aan de schengenbuitengrens de toegang tot het Schengengebied geweigerd worden. Daarnaast biedt de Nederlandse Vreemdelingenwet de mogelijkheid vreemdelingen die voor een tweede maal illegaal in Nederland worden aangetroffen ongewenst te verklaren. Door de ongewenstverklaring wordt het verblijf in en de illegale terugkeer naar Nederland strafbaar.

Zo werd najaar 2002 een bij een razzia uit Nederland verwijderde Bulgaarse vrouw, die begin 2003 opnieuw naar Nederland trachtte te reizen om daar te trouwen met haar Bulgaars-Nederlandse verloofde, aan de Schengengrens in Wenen tegengehouden. Zij werd daar bij een transit op de luchthaven in Oostenrijk opgepakt en verwijderd naar Sofia. De douanebeambte gaf als reden dat ze als 'ongewenst gesignaleerd' zou staan vermeld in het s i s sinds ze per charter uit Nederland is verwijderd naar Sofia en voorlopig geen enkel Schengenland meer mag inreizen. Zij kon niet weten dat ze als zodanig geregistreerd staat, want van een ongewenst-signalering in het SIS krijgt men namelijk geen melding. Ook een beroep ertegen is niet mogelijk. De i n d die haar verwijderde overhandigde haar paspoort aan de Bulgaarse overheid die het direct voor (toen nog) een paar maanden innam. Er stonden wel stempels in naar aanleiding van haar verwijdering uit Nederland, maar niet bekend was dat die zulke fatale gevolgen voor haar hadden. Zij werd najaar 2002 opgepakt bij een politie-inval in een Amsterdams woonpand waar ze slechts op bezoek was. Ze was pas enkele dagen in Nederlandwaar ze in het huwelijk zou tredenmet haar in Nederland genaturaliseerde verloofde. Ze leefden daarna noodgedwongen gescheiden.

Nederland zoekt ook nadere samenwerking met Roemenië 'ter bestrijding van illegale migratie'. De Roemeense autoriteiten kunnen paspoorten van uit Nederland wegens illegaal verblijf verwijderde Roemenen zelfs tot vijf jaar lang innemen, om terugkeer naar Nederland te verhinderen. De Roemeense staatssecretaris van Binnenlandse Zaken A. Farcas en P. Veld, van de directie van de IND, kwamen in mei 2003 overeen de samenwerking tussen de beide landen uit te breiden om illegale migratie naar Nederland tegen te gaan. Door een verbeterde controle bij de landsgrenzen en de luchthavens en een verbeterde informatieuitwisseling zullen illegale migratie en de organisaties die zich hier mee bezighouden beter kunnen worden bestreden. Nederland heeft aangeboden dat, gelet op de goede samenwerking de Roemenen kunnen beschikken over het zogenaamde Edison-systeem, waardoor Roemenië toegang heeft tot een geautomatiseerde databank met informatie over de veiligheidskenmerken van reis- en identiteitsdocumenten van een groot aantal landen. Met dit systeem zal het herkennen en opsporen van falsificaten voor de Roemenen worden vergemakkelijkt. Bovenstaande afspraken ter beperking van immigratie maakt Nederland met steeds meer andere landen. Tot de afspraken behoort ook de optie dat bij een uitzetting Nederland nog wel het gecharterde vliegtuig regelt (dat soms uit het land van herkomst komt), maar niet de politiebegeleiding. Agenten van het herkomstland komen dan naar Nederland om hun landgenoten zelf op te halen. Hierdoor wordt de druk op het Nederlandse personeel en op het budget verkleind en ziet Nederland haar invloed op andere zaken vergroot.