september 1998

Het verhaal van Maku

Maku schrijft puntdichten als overlevingstactiek in gevangenschap, hij laat de verbeelding aan het woord. “Je moet binnen die gevangenismuren een muur om je heen bouwen, zodat je je kunt afsluiten van eventuele invloeden van het systeem en zijn bewakers. Want als je die toelaat, dan raak je besmet.”
Maku uit Liberia staat half november plotsklaps op straat, vrijgelaten uit de illegalengevangenis, na 9 maanden vreemdelingenbewaring. De haast van ‘per onmiddellijk’ heeft Justitie blijkbaar niet: ruim 9 maanden zat hij vast, wachtend op het grote niets. Het Mobiel Toezicht Vreemdelingen houdt hem en een andere zwarte autobestuurder in februari 1995 bij de grens aan. Op dat moment verblijft hij al meer dan een jaar in Nederland. Hij wordt wegens illegale grensoverschrijding overgeleverd aan de regiopolitie. Hij zit daar ruim een week in een politiecel. Vervolgens wordt hij overgebracht naar de illegalengevangenis Willem II in Tilburg. Hij wordt overgeplaatst naar de grensgevangenis in Amsterdam Zuidoost, waar hij de laatste maanden zit. De overplaatsing is geschied omdat Maku ‘groepsgeschikt’ is, aldus de Willem II. Nu zit je in de grensgevangenis het merendeel van de dag alleen op cel, terwijl er in de Willem II groepscellen zijn. Een soort carousselsysteem dus, groepsgeschikten worden naar éénpersoonscellen gedegradeerd. Waarschijnlijk vindt de Willem II dat hij na al die maanden te veel ‘kind aan huis’ is geworden. In al die maanden gebeurt er van overheidswege niets, op een vluchtige presentatie bij de Nigeriaanse ambassade na die hem rechtsomkeert stuurt.
Na verloop van 7 maanden gevangenschap komt Justitie met een truc: ze heeft een ‘covering letter’ gefabriceerd, een éénmalige reisbrief en retourticket, waarbij Nederland de garantie geeft Maku terug te nemen indien Nigeria hem niet accepteert. Zij twijfelt duidelijk aan de effectiviteit van deze uitzetting, maar kondigt aan, het toch te gaan proberen. Vervolgens verstrijken er weer 2 maanden waarin er niets gebeurt.
“Weet je, de seizoenen glijden geruisloos aan me voorbij. Ik begrijp ze niet meer, omdat deze mensen me zo lang vasthouden. Als dat de opzet is dan zal ik ze laten weten dat ik niet van plan ben m’n stemming door hen te laten bederven.”
Het Autonoom Centrum bezoekt Maku in de gevangenis en probeert hem te sterken in zijn overlevingstactiek. Hij schrijft korte puntdichten en bracht zo zijn gevoelens onder woorden. Enkele van deze woorden zijn ook voorgelezen op een demonstratie bij de Glasmoorgevangenis in Duitsland. “Ik probeerde niet angstig te zijn, angst is een afschuwelijke raadgever, voor mij is het nu alsof ik mijn test van het leven doorstaan heb, ik ben in de hoek gedrukt, maar nu kijk ik over de muur heen.”
Hij heeft evenals vele andere vluchtelingen/illegalen in de isolatiecel gezeten, wel twee keer. De eerste keer omdat hij een bevel van een bewaker niet opvolgde, de tweede keer omdat hij betrokken raakte bij een opstootje. De isolatiestraf wordt per definitie voor de standaardtermijn van één week opgelegd. Het regime is dan nog zwaarder. “In isolatie zijn de minuten en de uren het moeilijkst door te komen. De dagen, weken en maanden maak je relatief gemakkelijker door.”
Als Maku gedumpt wordt, is hij de kluts kwijt, hij kan het niet geloven, weet niet of hij blij of verdrietig moest zijn. Hij is gedesoriënteerd en heeft enige tijd nodig om weer ‘gewoon’ te worden. Nu leeft hij verder als illegaal, een gedwongen situatie. “Ik had een droom dat ik eens in een land zal wonen waar ik niet beoordeeld word op de kleur van mijn huid, maar op de inhoud van mijn karakter.”