Welkom in Nederland, achter de tralies (1998)
Wie wat bewaart, heeft wat! (april 1997)
Steeds meer gevangenissen (oktober 1996)
Vluchtelingen: toen en nu. Kristallnacht herdenkingen in het teken van het vreemdelingenbeleid (december 1995)
Toespraak bij de Kristallnachtherdenking in Groningen (11 November 1995)
Voormalig vreemdelingenbegeleidster Anta van Bohemen: "Je bereikt niks met zo'n gevangenis" (oktober 1995)
Hans van Duijn is voorzitter van de Nederlandse Politie Bond. In diverse media heeft hij zich uitgesproken over de nutteloosheid van vreemdelingenbewaring (oktober 1995)
Coen Oosterveld: "Komst verwijderingscentrum geen oplossing werkloosheid Oost-Groningen" (oktober 1995)
"De zwarte kant van Nederland" Interview met Ad van der Maden van de ABVA-KABO (oktober 1995)
Hellevoetssluis
Een vooroorlogse boodschap voor Ter Apel! (oktober 1995)
oktober 1995
Hellevoetsluis:
een vooroorlogse boodschap voor Ter Apel
Laat de geschiedenis zich herhalen?
Verwijzingen naar en vergelijkingen met de jaren '30 en '40 liggen zeer gevoelig. Niet alleen omdat ze moralistisch kunnen overkomen, maar ook in verband met de gruwelen die in de Tweede Wereldoorlog plaatsvonden. Toch worden deze verwijzingen en vergelijkingen wel gemaakt in het geval van de oorlog in voormalig Joegoslavi‰ en niet in het geval van het vluchtelingenbeleid, terwijl deze vergelijking los van de emotionele ladingen veel overeenkomsten aan het licht brengt tussen het vluchtelingenbeleid van Nederland in de jaren '30 en dat in de jaren '90. Zo'n vergelijking is belangrijk; niet om te zeggen dat er een Derde Wereldoorlog kan uitbreken, maar om vraagtekens te zetten bij het huidige vluchtelingenbeleid.
In mei 1930 stuurde de toenmalige Nederlandse minister van Justitie Goseling een brief aan alle instanties die belast waren met de uitvoering van het vluchtelingenbeleid. Een citaat uit de brief van de minister: "Een vluchteling zal voortaan als een ongewenst element voor de Nederlandse maatschappij en derhalve als een ongewenste vreemdeling te beschouwen zijn, die derhalve aan de grens geweerd en, binnenslands aangetroffen, over de grens gebracht zal moeten worden...". Wat is er aan de hand?
Jaren '30
Na het aan de macht komen van de nazi's in 1933 tot het begin van de Tweede Wereldoorlog in september 1939 komen ongeveer 30.000 vluchtelingen, waaronder 22.500 joden, naar Nederland. Nederland is niet het enige land waar in de jaren '30 vluchtelingen hun veiligheid proberen te vinden.
De vluchtelingen komen niet alleen uit Duitsland. Ook uit Oost-Europa, Polen en Roemeni‰, waar een groeiend antisemitisme hen het leven onmogelijk maakt, vluchten veel joden. De Verenigde Staten hebben de grenzen gesloten voor deze vluchtelingenstroom. Daardoor zijn de joodse vluchtelingen aangewezen op de opvang in de West-Europese landen.
Nederland sluit haar grenzen
In juli 1938 wordt een internationale vluchtelingenconferentie gehouden om de vluchtelingenproblematiek te bespreken. De Verenigde Staten verruimen hun immigratiequota niet en ook andere landen doen geen concessies. Plannen om de vluchtelingen massaal af te voeren naar onherbergzame gebieden als Madagascar of Guyana lijden schipbreuk.
Een internationale oplossing voor 'het vluchtelingenprobleem' lijkt niet haalbaar. De Nederlandse regering besluit de grenzen te sluiten voor de verdergaande vluchtelingenstroom. Ook Belgi‰, Frankrijk, Engeland en Zwitserland proberen hun grenzen hermetisch af te sluiten.
De verscherping van het Nederlandse vluchtelingenbeleid heeft naast het sluiten van de grenzen tot gevolg dat "ongewenste vreemdelingen" die zich in Nederland ophouden, worden opgespoord en gevangen gezet.
In november 1938 besluit de Nederlandse regering tot het inrichten van kampen voor vluchtelingen. Illegaal in Nederland verblijvende mannen worden opgesloten in vluchtelingenkampen in Reuven (Limburg), Hoek van Holland (Zuid-Holland), Veenhuizen (Norg, Drenthe) en in Hellevoetsluis (Zuid-Holland).
Hellevoetsluis
Na het vertrek van de Marine naar Den Helder in de jaren '20 en de economische crisis van de jaren '30 gaat het snel bergafwaarts met Hellevoetsluis. Jongeren verlaten het dorp op zoek naar een betere toekomst. Het aantal inwoners daalt naar ongeveer twaalfhonderd.
De slechte economische situatie van Hellevoetsluis baart ook de regering zorgen. Daarom worden in 1938 de oude, leegstaande gebouwen van de
Marinekazerne gekozen als plaats om honderden joodse mannen - voornamelijk Duitse, maar ook Poolse en Oostenrijkse - die zonder de vereiste papieren de grens over waren gekomen ('illegaal' in Nederland verblijven), op te sluiten.
In het 'Rotterdamsch Nieuwsblad' van 4 januari 1939 staat een verslag van de aankomst van de eerste 'illegalen'. E‚n van de dorpswinkeliers antwoordt als er naar zijn mening wordt gevraagd: "Laat er nog maar meer komen". Het commentaar van de verslaggever hierbij: "En bij zichzelf rekende hij misschien
al uit: als er duizend vluchtelingen komen, die elk zeventig cent zakgeld per week ontvangen, dan betekent dit dus al een bedrag van 700 gulden, hetwelk in de kom van de gemeente zal worden besteed. En dan komen daar nog bij de aankoopen van de kampleiding en de verteringen, welke de vluchtelingen, die
erin geslaagd zijn hun geld, of althans een gedeelte ervan mee over de grens te nemen, ongetwijfeld zullen maken. Hellevoetsluis is uit zijn slaap ontwaakt!"
Laat de geschiedenis zich herhalen?
Op 19 augustus 1939, nog voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog, wordt het kamp Hellevoetsluis ontruimd. De vluchtelingen worden overgebracht naar kamp Westerbork. In de Marinekazerne worden Nederlandse militairen ondergebracht.
Na de Nederlandse capitulatie wordt tijdens de Duitse bezetting kamp Hellevoetsluis een doorgangskamp. De joden vertrekken echter niet naar de Verenigde Staten, maar terug naar het oosten...
Opsluiting van 'illegalen', een verlaten legercomplex, een dorpsgemeenschap die blij is met werkgelegenheid: Hellevoetsluis 1938, Ter Apel 1995. Mag je een vergelijking trekken?
Werkgroep Vluchtelingen Vrij
'Joodse vluchtelingen en het kamp in Hellevoetsluis' door C.L. van den Heuvel en P.G. van den Heuvel-Vermaat
'Joodse vluchtelingen in Hellevoetsluis 1938 - 1940' door A.L. Jonker
