de Kosovo paginas van het Autonoom Centrum
Twee fundamentele kwesties 24 mei 1999
De hypnose van een willoos volk, 18 mei 1999
NAVO en Rusland, 7 mei 1999
Oorlog en/of humanistische interventie?, 6 mei 1999
Bosnië, mei 1999
Het recht van de sterkste, mei 1999
Opvang in de regio, mei 1999
Topgun Kosovo, mei 1999
Het spiegelpaleis van de oorlog, mei 1999
Uit mijn naam geen 'bijkomstige schade', mei 1999
De tweede grote vergissing van Links?, 20 april 1999
De toekomst van de Nederlandse Balkanpolitiek 20 april 1999
De NAVO heeft bereikt wat ze wilde voorkomen, 15 april 1999
Balkanisme, 16 april 1999
Oproep van 17 NGOs uit Belgrado, 9 april 1999
Stoppen! Nu! Er deugt helemaal niets van!, 9 april 1999
Spannende tijden in de Russische politiek, 9 april 1999
Na de bommen, De Groene Amsterdammer 7 april 1999
De Nederbalkan, De Groene Amsterdammer 7 april 1999
Model Bosnië, De Groene Amsterdammer 7 april 1999
De achterkant van het gelijk, De Groene Amsterdammer 7 april 1999
De sterke man van Amerika, De Groene Amsterdammer 31 maart 1999
Model Kosovo, december 1998
andere paginas over Kosovo
mei 1999
Het recht van de sterkste
Hoe kan het ook anders, in dit nummer woedende woorden over
de ‘vuile’ oorlog in Kosovo. Een vuile oorlog, niet alleen van Servische
kant maar ook van het UCK en van de NAVO. Dat er ingegrepen moet worden
is duidelijk. Dat dit al veel eerder had moeten gebeuren is ook duidelijk;
de vraag is alleen hoe. En als je al zou meegaan in een militair ingrijpen,
om mensenlevens te redden, dan zou dit consequent met alle middelen moeten
gebeuren. Na een aantal dagen is duidelijk welk effect het huidige optreden
heeft en conclusies kunnen getrokken worden. Waarom gebeurt dit nu eigenlijk
niet?
Aan de basis van deze oorlog ligt vooral een misplaats superioriteits gevoel. Dit gevoel maakt een goede discussie moeilijk. Dwars door alle oorlogspropaganda van beide kanten heen is het dan ook van wezenlijk belang om vragen te stellen over wat er gebeurt, waarom het gebeurt en hoe wij daar mee omgaan.
In de tientallen dagen die de oorlog nu duurt heeft de NAVO nog niet
één Kosovaar kunnen beschermen. Terwijl je deze bescherming
toch zou mogen verwachten van een ‘humanitair ingrijpen’. Als je al de
mogelijkheid tot bescherming ziet in militair ingrijpen dan kan dat toch
alleen op de grond in Kosovo, maar dat risico willen we niet nemen. Bombarderen
is wel het slechtst denkbare middel. Maar zoals al we al langer weten:
één van ons is meer waard dan 100.000 van de anderen. Opvallend
is dat hoe leger Kosovo gezuiverd en gebombardeerd is hoe groter de kans
op een militair ingrijpen op de grond wordt. Alsof er een lineair verband
bestaat. Het is niet onmogelijk dat ook de NAVO het nu welkom vindt dat
alle Kosovaren wegvluchten uit Kosovo.
Waarom oorlog?
Iedereen die denkt dat de oorlog uit morele uitgangspunten gevoerd wordt ter bescherming van de etnische Albanezen in Kosovo zit er ver naast. Jarenlang is gewaarschuwd dat, als er niet intensief van buitenaf bemoeienissen kwamen met Kosovo, Bosnië slechts een voorproefje zou zijn. Weinig is gebeurd, Milosevic was bruikbaar en is weinig in de weg gelegd. Kosovo was geen punt op de morele agenda zoals ook de 4000 verbrande dorpen in Zuid-Oost Turkije en de twee miljoen verdreven Koerden geen punt op de agenda zijn. Het gaat hier in dit geval zelfs om een NAVO-lid.Politieke, strategische dan wel economische belangen vormen ook geen sluitende verklaring. Het is te simpel en voorspelbaar hoe uit delen van links deze oorlog verklaard wordt. Natuurlijk kan Amerika haar invloed op Europa en de NAVO vergroten en zeker is dat de NAVO zoekt naar een legitimatie van haar bestaan voor de toekomst. Maar dat verklaart het optreden niet genoeg.
Het lijkt er meer op dat een superioriteitsgevoel vanuit de Westerse cultuur een reden voor de bombardementen is geweest. Dit uit zich in het macho-gedrag van vooral de Amerikanen om de politieman van de wereld te willen zijn. Maar ook in een grenzeloze zelfoverschatting van de NAVO dat Milosevic wel even op de knieën te krijgen is als we met de knuppel dreigen. Een inschattingsfoutje met verstrekkende gevolgen. Het illustreert tevens een korte termijn denken dat eigen lijkt aan de moderne politiek. Wat ontbreekt is een visie gebaseerd op ethische grondslagen, kennis van zaken en een wil om conflicten op te lossen in het welzijn van mensen.
De culturele superioriteit uit zich tenslotte vooral in het niet ter discussie staande principe altijd namens het goede te handelen en aan de goede kant te staan. We kunnen en moeten ingrijpen om het door ons benoemde slechte te bestrijden, zeker omdat we onze dreigementen toch een keer zullen moeten waarmaken.
Besluitvorming
Hoe gaat nu zo’n besluitvorming aan de top? De grond is rijp gemaakt door allerlei overwegingen van strategische, economische en ideologische aard. Maar dan spelen zaken mee die minder rationeel en weloverwogen zijn, zoals: nu zijn we het zat, we hebben al lang gewaarschuwd en nu moet men maar voelen. Een bepaald superioriteitsdenken: dat varkentje kunnen we wel even wassen. Wacht maar, als we eenmaal met onze vuist op tafel slaan en onze kracht tonen piept Milosevic wel anders. We zijn de sterkste en dat zal iedereen weten ook. Bij de bevolkingen is er weinig twijfel aan de besluiten van deze top.Niet ter discussie staat het morele gelijk, het is een fundament van onze maatschappij. De kracht van het Westen ligt vooral in dit eigen beeld van moreel juist te handelen en rechtvaardig te zijn. Een zelfbeeld dat continu gepropageerd wordt. Dit verleent het Westen ook de legitimatie om te kunnen optreden. In de jaren zestig was er nog een gezond wantrouwen tegen de militaire en politieke top, dat zich uitte in het verzet tegen de oorlog in Vietnam en in de jaren zeventig in verzet tegen de wapenwedloop. Nu is er een blind vertrouwen in de goede bedoelingen. Het zelfbeeld mag onder geen beding ter discussie staan. Stel dat grote groepen mensen dit wel in twijfel gaan trekken en gaan inzien dat we zelf constant vieze handen maken, dan kan het hele kaartenhuis wel eens in elkaar storten. Het zou de weg vrijmaken voor harde kritiek op de zowel economische, militaire en politieke elite. Dat is nu juist wat deze elite geleerd heeft van de jaren zestig en zeventig. Wat we ook doen, er mag geen twijfel over bestaan dat wat uit de Westerse wereld gebeurt uit goede motieven gebeurt. En als er iets fout gaat dan hebben we in ieder geval alles geprobeerd en is de redenatie: we konden ook niet anders. Tegelijkertijd is alles dat afbreuk doet aan ons beeld afgeschilderd als ideologisch, economisch en cultureel, onze mindere, als een tegenstander en een bedreiging. Ontstaan er conflicten dan wordt de andere gedemoniseerd. Dat kan er in zijn uiterste vorm op neer komen dat een vriend van gisteren in korte tijd de nieuwe Hitler blijkt te zijn: Saddam Hoessein of Milosevic.
Vergeten wordt het aandeel dat het Westen zelf heeft gehad in de ontstane situatie. Bovendien wordt er niet nagedacht over de gevolgen. Het is een uiting van onze huidige cultuur, het snel iets aanraken, en weer verder naar de volgende gebeurtenis of ervaring. Er wordt niet achterom gekeken en niet vooruit. De werkelijkheid is wat nu gebeurt en wat vooral via het beeldscherm tot ons komt. Gebeurtenissen leiden zo een zelfstandig leven en zijn losgehaald uit hun context. Deze context moeten we zien terug te halen, pas dan zijn er oplossingen te vinden die verder gaan dan een giro of een bom.
De remmen zijn los
Begin jaren tachtig was rond ontruimingen van kraakpanden een veel gehoorde uitspraak: de colonne eenmaal in beweging is niet meer te stoppen. Het is ontluisterend hoe dit ook nu weer opgaat. Zelfs een pas op de plaats, een korte pauze om te overzien wat er nu aangericht wordt, kan niet. Als driftige jongetjes die hun zin willen hebben gaat de NAVO door tot de laatste bom. De oorlog is uitgelopen op een prestigestrijd.Een televisie-interview met NAVO-secretaris generaal Javier Solana is daar een voorbeeld van. Nadat de journalist driemaal nadrukkelijk vraagt wat te doen als Milosevic geen krimp geeft, komt driemaal hetzelfde antwoord: dat doet hij wel want de NAVO gaat net zo lang door totdat hij toegeeft. Wat eruit blijkt, en als je het nieuws goed volgt wordt dit alleen maar bevestigd, is dat er geen enkel duidelijk plan achter de aanvallen zit. Er is niet over een vervolg nagedacht.
Niemand kan precies voorspellen wat de gevolgen zijn maar de kans dat de wereld er een stuk instabieler door wordt is groot. Je zou niet weten waarom bijvoorbeeld India straks Pakistan niet gaat bombarderen, of Syrië Israël om de Palestijnen te beschermen. De VN en internationaal recht zijn als onbruikbaar aan de kant gezet; en wie zal zich daar nu nog aan houden? Buiten het passeren van elk internationaal verdrag of afspraak is ook de democratie buitenspel gezet. Nederland dat zo prat gaat op haar democratische instellingen heeft hier geen enkele moeite mee. Het Nederlandse parlement is pas na het uitbreken van de oorlog om een mening gevraagd. Met andere woorden: er is geen afgewogen discussie en besluitvorming in de Tweede Kamer aan de oorlog voorafgegaan. Ook als het gaat om ethische beginselen versus regels, is Nederland wel zeer tweeslachtig. We herinneren ons allemaal nog de discussie rond Gümüs. Velen vonden dat het ethisch niet kon om zo iemand uit te zetten en dat er een uitzondering gemaakt moest worden. Nee, zei de regering, regels zijn regels, als we ons daar niet aan houden breekt de anarchie uit. Hieruit spreekt het verschil tussen een Turkse kleermaker in Amsterdam of een organisatie als de NAVO. Ethiek heeft er niets mee te maken. Je kunt je sowieso afvragen welke moraal te vinden is achter een beleid dat slachtoffers van etnische zuiveringen al jaren weert aan de grens of in speciale gevangenissen stopt voor uitwijzing, en aan de andere kant zegt vluchtenden te hulp te schieten door ten strijde te trekken tegen Servië. Ja, letterlijk te hulp schieten - totdat ze zich aan onze grens melden, want dan is de deur op slot en zijn we onze ethische beginselen vergeten.
Propaganda
Aan het eind van deze eeuw is het niet alleen beangstigend dat er nog etnische zuiveringen plaatsvinden zoals in Kosovo; ook het optreden van Amerika en haar Westerse bondgenoten in zo’n conflict uit naam van een ‘hoogstaande beschaving’ is beangstigend. Nog beangstigender is het dat de manipulatie van de bevolkingen via de massamedia zulke vormen heeft aangenomen, dat kritiek volledig uitgeschakeld lijkt te zijn. Anti-militarisme en vredesbewegingen zijn uit. Welke oorlog er ook gevoerd wordt en door wie dan ook: de oorlog is al half gewonnen door de propaganda die gemaakt wordt. In deze tijd van massamedia meer dan ooit. Dit had de Golfoorlog, die ook niet ging om bescherming van mensen maar om strategische belangen en olie, al duidelijk gemaakt. Het gaat erom de publieke opinie aan je kant te hebben; met name in de Verenigde Staten is dat van groot belang. Deze opinie wordt vooral gevormd door CNN en andere grote TV-stations. De meeste Amerikanen weten niet waar Kosovo ligt maar staan wel achter de oorlog.Bij oorlogspropaganda wordt er alles aan gedaan om ‘de vijand’ zo onmenselijk mogelijk voor te stellen. Het zijn dan ook geen mensen meer maar beesten, die niet anders verdienen dan afgemaakt te worden. Elke nuance is zoek. Elke keer weer de meest gruwelijke berichten die later niet blijken te kloppen. Niet dat er geen gruwelijke gebeurtenissen zouden plaatsvinden. Maar het is het bewust opkloppen van verhalen die op geen enkele manier gecheckt zijn met als doel het publiek te overtuigen van de juistheid van het ingrijpen. Daarbij wordt elk gruwelverhaal van de Serviërs in twijfel getrokken, ook door zo goed als alle media, terwijl de NAVO verhalen over het algemeen als vaststaande feiten presenteert.
De media weten in al hun “wijsheid” nu plotseling weer dat die Milosevic altijd al een slechterik was. De man was ook verantwoordelijk voor de etnische zuiveringen in Bosnië. Eigenlijk doet hij nu niets nieuws. Hoe kan het dan dat men vrijwel kritiekloos accepteert dat met die man onderhandeld is? Dat er akkoorden met hem gesloten werden in plaats van hem voor het Joegoslavië-tribunaal aan te klagen? Welke ethische norm ligt daar aan ten grondslag? Welke krant en welke politicus heeft constant en hard haar eigen regering ter verantwoording geroepen over het feit dat ze in Europees verband met een oorlogsmisdadiger, een etnische zuiveraar onderhandelen?
Je kunt je trouwens ook afvragen wat eigenlijk het verschil is tussen Milosevic en bijvoorbeeld minister Cook van buitenlandse zaken in Groot-Brittannië. Beiden bedienen zich op dit moment van walgelijke oorlogsretoriek en manipulatie. En net als veel van de NAVO-bobo’s zijn het koele berekende mannetjes, druk bezig met hun spelletje stratego. Over lijken gaan ze, allemaal. Het grote verschil is natuurlijk, dat zou alles moeten verklaren, dat de ene bij de goeden hoort en de andere het “absolute kwaad” vertegenwoordigt.
Als reden en doel van de oorlog zo duidelijk zijn en we uitsluitend militaire doelen aanvallen, waarom is er dan zoveel misleiding nodig ? De Britse minister-president David Lloyd George zei daar tijdens de Eerste Wereldoorlog het volgende over: “Als de mensen de waarheid zouden weten dan zou de oorlog morgen gestopt worden. Maar de mensen weten de waarheid niet en kunnen die ook niet weten.”
Nieuws is vluchtig, we nemen het tot ons en zappen weer verder. De stroom aan berichten uit de oorlog in Kosovo is overweldigend, toch krijgen we slechts een klein deeltje van de informatie die er is. De informatie wordt gefilterd. In feite wordt ons zicht belemmerd. Als we alle informatie zouden hebben, komen we waarschijnlijk tot een geheel ander oordeel.
De achterliggende argumentatie voor de oorlog is dus bij de meeste mensen zeer smal. Het is vooral een emotionele reactie op berichten over ‘concentratiekampen’ en op het beeld van de vluchtelingen. Als door een technisch mankement, computerfoutje of wat voor reden dan ook een kruisraket op een burgerdoel terecht komt, kan dit verdere bombardementen onmogelijk maken. Het verloop van een oorlog wordt hiermee bepaald door een aantal onzekere factoren en het onderstreept het belang van propaganda via de media. De publieke opinie kan in enkele uren van voor een oorlog omslaan in tegen de oorlog als blijkt dat ‘onze’ bommen dood en verderf zaaien onder burgers.
Termen als genocide worden daarom met groot gemak gebruikt door politici om op het gevoel van de juistheid van de oorlog in te spelen. Dit gaat gepaard met een beeld van de ‘schone’ wijze waarop door het Westen zou worden ingegrepen.
In andere gevallen is het gebruik van deze termen, bijvoorbeeld door critici van een regime als in Turkije, een reden hen meestal te diskwalificeren voor een publieke discussie. Milosevic is de nieuwe Hitler na Saddam Hoessein. Vraagt iemand zich eigenlijk wel eens af waarom bijvoorbeeld voormalige presidenten als Mobutu van Zaïre en Soeharto van Indonesië nooit zo betiteld zijn? Zij hebben een veel langere staat van dienst in mensenrechtenschendingen, etnische zuiveringen en moorden dan Milosevic. Nee, zij zijn zeer lang met veel égards behandeld en gesteund vanuit het Westen tot ze voor het Westen echt niet meer bruikbaar waren. Zij zijn van de demonisering gevrijwaard die nu op Milosevic wordt toegepast.
Na afloop van voorgaande oorlogen zoals de Golfoorlog wordt, ook door de meeste media, geconcludeerd dat er sprake is geweest van oorlogspropaganda en dat de pers misleid is. Toch zien we ook nu weer dat de media en de meeste mensen er met beide ogen open opnieuw intrappen. Wat is dan eigenlijk de waarde van de zogeheten ‘vrije pers’?
Langs de kant
Mensen die nu kritiek hebben op het NAVO-optreden worden door verschillende columnisten beticht van ‘langs de kant zitten’. Terwijl deze schrijvers juist vrijblijvend hun ‘wijsheden’ kunnen spuien vanachter hun buro, zijn de ‘langs de kant zitters’ vaak mensen die zich al jaren inzetten voor een vreedzame oplossing en democratische oppositiegroepen op de Balkan gesteund hebben.Oplossingen waar ‘de politiek’ en de stukjesschrijvers geen boodschap aan hebben. Het zijn maar naïeve ideeën van wereldvreemde mensen, het gaat erom wat de leiders en machthebbers willen. Met hen sluiten we overeenkomsten, ook met Milosevic.
Via gemeenschapsgeld wordt nu deze peperdure oorlog betaald en vervolgens wordt een beroep op ons gedaan geld te geven voor de wederopbouw terwijl de bommen nog vallen. De tientallen miljarden die nu de lucht in vliegen komen alleen de wapenindustrie goed uit. Als dit geld in plaats van in de wapenindustrie in een vredesbedrijf gestopt was was velen een hoop ellende bespaard gebleven. Maar ach, dit is natuurlijk ook al weer zo’n naïeve gedachte die vredesgroepen al jaren verkondigen. De Servische voormalig vice-voorzitter van de VN-Commissie voor Mensenrechten Volin Dimitrijevic stelt het wat de onafhankelijke oppositie in Servië betreft als volgt: “De luchtbombardementen hebben in één nacht de resultaten van tien jaar strijd van hard werkende moedige mensen tenietgedaan”. De onafhankelijke oppositie is nooit echt gesteund vanuit het Westen. Ook nu ondanks moderne media als Internet en e-mail horen we weinig doorklinken in onze reguliere media, laat staan dat er naar geluisterd wordt. Dit terwijl hun boodschap zeer duidelijk is. Het gaat hier om individuen en nongouvernementele organisaties (NGO’s) die boven de machtspolitiek staan en waarbij je toch minder twijfels hebt over hun ethische beginselen in denken en handelen. De boodschap is: ‘Stop onmiddellijk met bombarderen’. Hoofdredacteur Veran Matic van het onlangs door de Servische overheid gesloten onafhankelijke radiostation B92 schreef op 30 maart jl.: ”Navo-bommen vernietigen de zaadjes van democratie in Kosovo, Servië en Montenegro en verzekeren dat deze voor lange tijd niet meer zullen ontkiemen.” En hij eindigt zijn artikel met: “Als een vertegenwoordiger van de vrije media weet ik maar al te goed dat het nodig is dat mensen aan beide zijden van een conflict informatie krijgen. Maar in plaats van een ongefilterde stroom van accurate informatie, horen we alleen maar oorlogspropaganda - inclusief Westerse retoriek.” Ook is er een oproep van 17 NGO’s uit Servië om te stoppen met bombarderen en te zoeken naar een vreedzame oplossing: “De NAVO-interventie heeft alles dat tot nu toe bereikt was en de levensvatbaarheid van een burgermaatschappij in Servië vernietigd.”
Zou een partij als Groen Links in Nederland niet eens beter naar deze geluiden kunnen luisteren?
Vluchtelingen
Het spel rond de vluchtelingen is in alle hevigheid losgebarsten. Cynisch zou je bijna zeggen de strijd om de vluchtelingen. Bijna geen enkel Europees land wil ze eigenlijk hebben. Propagandistisch zijn ze goed bruikbaar maar dan wel in hun eigen regio. Hoe dit verkocht wordt is de afgelopen weken ook in Nederland gebleken. Een discussie van het allerlaagste nivo waarin het vooral om de bezorgdheid over de vluchtelingen zelf zou gaan en het niet willen toegeven aan de Servische zuiveringen. De uitkomst van de discussie is dat het voor iedereen beter is als de vluchtelingen in de eigen regio worden opgevangen. Wat de vluchtelingen daar zelf van vinden en die eigen regio doet er niet toe. Wij weten wat goed voor hen is. Denigrerender naar vluchtelingen toe kan bijna niet en het geeft aan hoever onze bezorgdheid reikt of beter gezegd begrensd is. Ondertussen zijn de vluchtelingen een dankbare prooi voor ronselpraktijken van het UCK, mensensmokkelaars en de goed georganiseerde Abanese mafia.Wat ook weer eens overduidelijk wordt is het onmenselijke karakter van ons asielbeleid.
Nu er een vluchtelingenprobleem in Europa zelf ontstaat als gevolg van oorlog is ineens niet meer elke vluchteling zonder papieren verdacht. Ook het voorbeeld van Nederlandse Kosovaren die hun ouders in veiligheid willen brengen is tekenend. Zij lopen tegen een muur van onwil en bureaucratische rompslomp. Kun je het je voorstellen: de onmogelijkheid om je eigen familie in je eigen huis veiligheid te bieden?
Op zich is de betrokkenheid die velen voor de vluchtelingen voelen positief, maar de wijze waarop die betrokkenheid geleid wordt maakt eventuele kritiek politiek onschadelijk. De betrokkenheid wordt vooral met geldinzamelingsacties gekanaliseerd.
De vluchtelingen zijn net als de Koerden in Noord-Irak een paar maanden na de vreselijke beelden op TV vergeten en worden aan hun lot overgelaten. Komen ze dan jaren later (net als de afgelopen jaren) volkomen berooid en perspectiefloos richting Nederland dan wacht hen afwijzing en worden ze teruggeworpen in de drek die mede door ons veroorzaakt is.
En wat zal er verder met de vluchtelingen gebeuren? Er ontstaat een spel van landen als Albanië die zoveel mogelijk geld proberen te krijgen en als Marokko de migratie naar andere Europese landen als drukmiddel gebruiken. Onderling zal elk land proberen zo min mogelijk vluchtelingen op te nemen en in Albanië zal een groot aantal vluchtelingen een lot beschoren zijn als Palestijnse vluchtelingen in bijvoorbeeld Libanon (ook zo’n probleem dat het Westen zelf mede veroorzaakt heeft). Vijftig jaar leven in door de UNHCR gefinancierde kampen. Uit het zicht, vergeten en aan hun lot overgelaten.
Kiss my arse
We zien in Europa overal binnen links en onder onafhankelijke intellectuelen tegengestelde meningen, in een mate die niet eerder is voorgekomen. Veel van hen die zich tijdens de Golfoorlog nog kritisch uitlieten staan nu zonder meer achter het militaire ingrijpen.Harold Pinter, Engelands beroemdste toneelschrijver, noemt de politiek van de Verenigde Staten wat betreft Kosovo ‘kiss my arse or I’ll kick your head’. ”Verkeerd ingeschat, verkeerd beoordeeld, desastreus duidelijk een hele slecht grap.” Harold Pinter is gelukkig niet de enige die zich tegen de oorlog keert. Feministe Germaine Geer heeft het over “ongelooflijk stom”.
De ook in het Westen gevierde Hongaarse schrijver en intellectueel Gyorgy Konrad, die toch over het algemeen niet te betichten is van een ondoordachte visie, heeft ook zijn bedenkingen. Als belangrijke oorzaak ziet hij het door het Westen gestimuleerde uiteenvallen van Joegoslavië. “Door het geven van prioriteit aan de nationale zelfbeschikking en de verwerping van de federatie zoals voortgekomen uit de communistische tijd, maakte het Westen individuele mensenrechten en wettelijk vastgelegde democratische autonomie voor culturele minderheden ondergeschikt aan de nationalistische hysterie.” En: “Westerse politici denken dat ze tegen hem handelen, maar zij handelen in zijn voordeel: het Westen is in een val gelopen. Hem schaadt het niet en, als democratisch gekozen leider, wordt zijn positie versterkt.”
Een andere gevierde schrijver uit de Balkan, de Albanees Ismail Kadare trekt daarentegen fel van leer in Le Monde Diplomatique tegen degenen die verwijten maken aan zowel Serviers, Kroaten en Albanezen. Hij slaat hierbij een toon aan die past in de oorlogspropaganda: “Heel de wereld kan zien dat tot de tanden bewapende Serviërs tegenover een weerloos volk staan, dat zijn bestaan vernietigd ziet worden. Zo is er een soort symmetrie in misdadigheid opgesteld waarbij het neutraliseren van Servische politiemensen door het Kosovaars verzet op hetzelfde niveau wordt geplaatst als het vernietigen van een heel volk.” En verder: “Dit martelaarsvolk doet nu alle moeite om waardig en gelaten de last van deze tragedie op zijn gepijnigde schouders te dragen.”
Ook in Amerikaanse kranten ontstaat discussie; zo schrijft een journalist van de Boston Globe op 20 april dat bombarderen geen enkele zin meer heeft en niets met de bescherming van de inwoners van Kosovo van doen heeft. De journalist vindt dat het in ieders belang is te stoppen op voorwaarde dat Servië haar leger terug trekt. Dus geen eis van NAVO-troepen in Kosovo. Daarna dient onderhandeld te worden. Het Joegoslavië-tribunaal dient zich voor te bereiden op onderzoek naar oorlogsmisdaden van Servië, het UCK en de NAVO. Het zijn geluiden die in Nederlandse kranten weinig of niet te horen zijn.
Verwarrende tijd
Jammer genoeg is er Nederland, en dat lijkt wel een traditie, in intellectuele kringen weinig van een debat te merken. Maar ook de traditioneel sterke vredesbeweging lijkt weggevaagd dan wel verdeeld. Het is schrijnend om te horen hoeveel weldenkende mensen zich vrijwel kritiekloos achter het militaire ingrijpen scharen. Het lijkt alsof we het verleden en de toekomst niet meer zien, maar alleen de beelden zoals die elke dag via de TV worden voorgeschoteld. Een emotionele reactie is het gevolg, een sterke begaanheid met het lot van de Albanezen en een roep voor onmiddellijk ingrijpen. Onze behoefte om onmiddellijk wat te doen wordt met inzamelingsacties bevredigd. Maar wat straks, hoe ziet het eruit als de rook opgetrokken is?Je kunt niet anders concluderen dan dat we in een voor velen zeer verwarrende situatie zijn terecht gekomen die zich niet zo makkelijk laat verklaren.
Een schrijver als Günter Grass die zich nu uitspreekt voor ingrijpen kun je toch moeilijk betichten van rechtse ideeën of opportunisme zoals je dat bij de Grünen nog wel zou kunnen doen. Er spreekt waarschijnlijk ook een frustratie uit de nu al meer dan tien jaar durende conflicten op de Balkan met het ene afschuwelijk moment na het andere zonder dat er een oplossing is gevonden en zonder dat er op een bevredigende manier is ingegrepen door de Europese landen.
Vele vragen staan nog open zonder pasklare antwoorden. Het is te makkelijk om zelf in een ‘wij’- ‘zij’ denken te vervallen met als demonische vijandbeeld het imperialisme voor ogen dat deze oorlog voert uit economische motieven.
Toch is een perspectief voor vrede op langere termijn vooral gelegen in het stimuleren en ondersteunen van onafhankelijke democratische groeperingen. Voor een vredesbeweging ligt er de taak om consequent door te gaan op de weg van het pacifisme. Het verder ontwikkelen van een visie gebaseerd op een multiculturele open samenleving is onontbeerlijk. De lijn van de rijke geschiedenis van verzet tegen oorlogen moet doorgetrokken worden. Er spreken uit die geschiedenis tal van argumenten waaruit ons gelijk blijkt. Het verder ontmaskeren van de werkelijke motieven van oorlogen en de rol van wapenindustriën is en blijft een belangrijke bezigheid.
Het is dan ook meer dan nodig dat we tijdens deze oorlog en erna een debat voeren dat verder gaat dan de simpele voorstelling van goed en kwaad. Laten we alle moeite doen om contact te houden en te krijgen met mensen op de Balkan die los van hun etnische afkomst proberen naar oplossingen te zoeken die een werkelijk democratische en mensenrechtelijke basis hebben.
Welke vrede ook bevochten wordt, de vrede is al half gewonnen bij het afzien van oorlog en het verder kijken dan het eigen belang. Het meest zwakke is wel om te zeggen dat er geen alternatieven voor oorlog waren. Alternatieven zijn er altijd, alleen gaat het om de bereidheid die te zien en uit te willen voeren.
Ed Hollants
