Een korte opsomming:

- In Filosofie Magazine van november dit jaar staat een artikel over de Franse denker Paul Aries. Eén van zijn boeken is een protest tegen standaardisering van voedsel, `McDonald's, Kentucky Fried Chicken en andere voedselgiganten zijn laboratoria voor een hele nieuwe cultuur. Wie erin meegaat wordt een neoliberale homo sovieticus, een volgens de markteconomie gestandaardiseerde mens'. En verder: `De natuur met haar beperkingen is vervangen door de bijna onbegrensde mogelijkheden van het gefabriceerde knutseleten. Er zijn steeds meer producten, maar het aanbod is in feite steeds meer van hetzelfde.'

- In de bijlage Kunst en Cultuur van de Volkskrant van 20 november jl. lezen we een kritisch artikel over de 635 duizend woningen die in het jaar 2005 op Vinex-locaties gebouwd moeten zijn. `De vormen variëren, de kleuren en de materialen ook, maar de monotonie is onontkoombaar.' En: `De Vinexplekken bieden oppervlakkig gezien een staalkaart van vormen waarachter een sufmakende eenvormigheid schuilgaat.'

- In één van de landelijke kranten (welke ben ik helaas vergeten) stond een artikel van een taalwetenschapper die al lange tijd onderzoek doet naar de verscheidenheid van talen in de wereld. Hij constateert dat de laatste tientallen jaren het aantal talen in snel tempo afneemt.

- In diverse media wordt de laatste tijd (maar ook al veel langer) gemeld dat de bio-diversiteit snel afneemt. Of het nu gaat om de verscheidenheid van verschijningsvormen van rijst, zoogdieren of insecten, overal is de zelfde trend waarneembaar.

Is dit nu allemaal bezwaarlijk? Mij lijkt van wel. Als we niet uitgaan van een evolutie waarin het recht van de sterkste geldt maar meer uitgaan van overleven door aanpassing, zien we het gevaar direct voor ons. Als de omstandigheden veranderen, is er straks geen bron meer van variaties van levensvormen en culturen, waarbinnen altijd wel een vorm opduikt die voor de veranderde omstandigheden een oplossing biedt. Vooruitgang ontstaat door diversiteit en de botsingen tussen verschillende vormen. In wezen wordt door de inperking van mogelijkheden ook de creativiteit en vindingrijkheid geweld aangedaan. Hiervoor in de plaats is de technologie, wat op zich al een ééndimensionale oplossing is, als oplossing voor elk probleem geplaatst. Deze technologie is ook nog eens vooral in handen van een select groepje. Mijn geloof in de moderne technologische maatschappij is toch niet zo groot dat ik het als vanzelfsprekend acht dat de mens uitsluitend via de technologie voor elk nieuw probleem een oplossing vindt. Vooral wat het milieu betreft is dat al lang aangetoond.

Als deze eeuw ergens een breuk in is, dan is het wel een breuk met de hele ontstaansgeschiedenis van de wereld tot nu toe. Een groot deel van de enorme diversiteit aan kennis, ervaringen en levensvormen die in tientallen eeuwen ontstaan zijn, belandt in korte tijd op de vuilnisbelt. Eénmaal weggegooid is het moeilijk, zo niet onmogelijk, om daar nog iets van te recyclen. In plaats van in een multiculturele samenleving belanden we in een mono-cultuur op alle fronten.

Gelukkig zien we aan de andere kant langzaamaan ook weer waardering ontstaan voor verscheidenheid en is er op lokaal kleinschalig niveau op veel plekken in de wereld van alles aan het gisten. Een gistingsproces waarna we klare wijn kunnen schenken.