Pleidooi voor vrije migratie

ZE SCHOOT ALDOOR IN DE LACH

Bijna zeker mag ze nu blijven. De rechter in Hoger Beroep verklaarde het eerdere negatieve besluit van Justitie nietig. Het wachten is nu op een positief besluit (vandaar dat we haar naam nog niet noemen), en de kans is groot dat dat er komt. Het zou anders een schandaal zijn, want als iemand politiek vluchteling is dan is zij dat wel. Voordat ze vluchtte deed ze mee aan demonstraties tegen het regime. Ze werd hiervoor jarenlang gestraft. Na de vlucht zette ze in Nederland haar werk voort als actief lid van een democratische politieke partij. Amnesty International oordeelt dat leden van die politieke partij bij terugkeer vrijwel zeker zullen worden vervolgd. En dat het regime haar van binnen en buiten kent, is al even waarschijnlijk.

Ruim een half jaar heeft ze bij onze woongroep gewoond. Zoals meer woongroepen maken we deel uit van het zogenaamde opvangproject van het Autonoom Centrum. Mensen die door Justitie dreigen te worden uitgezet, krijgen door dit project een half jaar een gratis kamer en wat zakgeld. In die periode kunnen ze dan wat op adem komen, een baan zoeken, vrienden maken of wat dan ook. Binnen dat half jaar moeten ze ook een nieuwe kamer zien te vinden, om plaats te maken voor weer een nieuwe vluchteling.

Het was leuk wonen met haar. Bij ons hoort de vluchteling niet echt bij de woongroep, ze hebben eigen voorzieningen, maar we zien elkaar wel steeds. Soms at ze ook mee of ging ze typische gerechten voor ons koken. Dat waren dan hoogtijdagen voor fijnproevers, waarbij de Hollandse keuken andermaal verbleekte. Leuk was ook dat haar Nederlands steeds beter werd door de lessen die ze bij een Hollandse familie (de overheid geeft pas lessen als je bent toegewezen) volgde. Engels kon ze al vrij goed, en ze kende ook twee andere, voor ons onbegrijpelijke, talen. Eentje van die talen kwam goed van pas bij het krijgen van het baantje dat ze nu heeft. Dat baantje haalt het niet bij haar vroegere wetenschappelijke werk wat zij heel interessant vond, maar ze is er uiteraard wel blij mee. Na ruim een half jaar vond ze ook een nieuwe kamer. Als ze nu ook nog snel het definitief van Justitie krijgt, dan ga je denken: die redt zich wel. Fijn."

Na haar kwamen drie hijen. De ene was geheel futloos en depressief en dreigde aan de hard drugs te gaan. Een dag vóór het verstrijken van het strikte zes-maanden termijn werd hij wonder boven wonder bij een collectieve actie van Iraanse uitgeprocedeerden opnieuw tot de asielprocedure en -opvang toegelaten. En toen kwam O. op de kamer. Dat ging allemaal goed. Dat wil zeggen, de woongroep was over zijn inbreng en energie zeer te spreken. Werkje hier, vriendinnetje daar. Toen vond hij eigen huisvesting en maakte plaats voor de huidige S. Jaaaaa, S. is écht een type. Met een bijzondere ironie aanschouwt hij de wereld om zich heen die maar geen grip op hem krijgt. Een politiecontrole tijdens het verkopen van rozen in een Amsterdamse uitgaansgelegenheid werd vervolgd met half jaar Nederlandse vreemdelingengevangenis. En nu zit hij hier midden in een alternatief woon/werk complex met mensen die besloten hebben een illegaal te helpen. Hij belt zijn vrouw en kinderen in het thuisland op en gaat weer rozen vekopen. Hij heeft ook geacteerd in een TV-documentaire: als illegaal die rozen verkoopt! Een paar honderd gulden, daar deed hij het wel voor. Alle vier zijn uitgeprocedeerde vluchtelingen. Twee werden na maanden/jaren van illegalitiet weer opgenomen in de asielopvang. Twee zullen legalisatie voorlopig zeker niet realiseren.

Het opvangproject

NO PEPERS

De inspiratie komt uit Frankrijk waar duizenden 'sans-papiers' kerken gingen bezetten en massale hongerstakingen gingen houden. Waar allerlei collectieven van illegalen uit alle nationaliteiten samen toen als paddestoelen uit de grond kwamen, een soort van de Parijse 'revolutie' van '68. No Pepers probeert een Nederlandse antwoord te vinden.

Er wordt twee keer per week Nederlandse les gegeven. De wil om de Nederlandse taal te leren is opmerkelijk groot. Zelfs analfabeten uit diverse continenten proberen zich onze germaanse taal meester te maken. Sommigen van hen slapen op straat of in een leegstaande boot.

Naar buiten toe is No Pepers erg open. Een persbericht bij de opening was voldoende om hordes journalisten en fotograven te laten opdraven, van Wereldomroep tot Telegraaf, van Japanse radio (live!) tot de daklozenkrant. De Amsterdamse persvoorlichter Klaas Wilting wilde slechts kwijt dat de politie andere prioriteiten had dan No Pepers te sluiten. Ook hier een Nederlands antwoord dus.

Het Autonoom Centrum

Het AC vervult dus geenszins de functie van vluchtelingengroep die hoofdzakelijk de slachtoffers van het overheidsbeleid ondersteunt. De kracht van het AC ligt in het samengaan van praktische hulpverlening met confrontatie met de besluitvormingsmacht. Het Autonoom Centrum wil samen met andere organisaties offensief omgaan met idealen en de vinger op de zere plek leggen. Creatieve antwoorden weten zo motivatie op te wekken. Het AC wil haar handelen niet laten bepalen door de poltitiek, maar door eigen verlangens en inzichten. Zo kan er perspectief op verandering opgebouwd worden.

Een belangrijk uitgangspunt is de wil om mensen te stimuleren zelf tot handelen over te gaan. Het AC wil energie uitstralen uit die mensen motiveert eigen verantwoordelijkheid op zich te nemen door o.a. het vreemdelingenbeleid aan te kaarten. Het is cruciaal dat mensen het vertrouwen krijgen dat zij de besluitvormingsmacht kunnen aanvechten en benvloeden. De combinatie van het bevechten van het vreemdelingenbeleid en het stimuleren van zelfverantwoordelijkheid is de basis van alle activiteiten van het Autonoom Centrum. Relaties met de omgeving, communicatie en uitstraling zijn hierbij belangrijke elementen.

BELEGERING VAN EEN HOSPITIUM

Netwerken en samenwerking

Het begrip 'samenwerking' heeft binnen links vaak een enorme lading. Bijna altijd impliceert het een inhoudelijke overeenstemming over kleinere en grotere doelen en verwachtingen. Te vaak wordt er bij het vreemdelingenthema een schijntegenstelling gecreëerd tussen 'politiek werk' en 'hulpverlening', waarbij automatisch wordt verondersteld dat 'hulpverlening' niet politiek gemotiveerd zou zijn of niet vertaalbaar is in politieke stellingname. Dat ook samengewerkt kan worden vanuit een meer praktische invalshoek speelt geen rol. Samenwerking moet aansluiten bij de behoefte die er bij de deelnemers bestaat.

Nu is het nog zo dat samenwerking vaak geforceerd wordt gezocht. Je ziet regelmatig gebeuren dat er gekozen wordt voor een organisatievorm waarin zoveel mogelijk groepen deelnemen. Er wordt een secretariaat ingericht en omdat het initiatief door zoveel groepen wordt ondersteund lijkt het geheel een grote politieke kracht te hebben. Wat er vervolgens gebeurt is dat de overlegstructuur die tot stand komt, helemaal niet breed gedragen wordt: het werk komt neer op een aantal groepen en de politieke kracht blijkt uiteindelijk een zeepbel te zijn die na verloop van tijd uiteen spat. In andere gevallen leidt de veelheid aan groepen tot een gematigde politieke stellingname, volledig gericht op de politieke haalbaarheid van het doel dat de samenwerkende groepen zich stellen. 'Politieke haalbaarheid' uit zich voornamelijk in de zoveelste lobby richting parlement.

Bij het Autonoom Centrum gaat de eigen voorkeur uit naar netwerken met losse samenwerkingsverbanden, waarbij de inhoudelijk overeenstemming niet direct voorop staat. De basis voor een netwerk is veel eerder een permanente uitwisseling van ideeën en ervaringen. Natuurlijk is het van belang om een minimale inhoudelijke basis voor het samenwerken te vinden. Het is echter niet de bedoeling om een strak ideologisch kader of een politieke blauwdruk voor een nieuwe beweging te vinden. Het gaat om het bewegen op zich en het vinden van een gemeenschappelijke basis in een voortdurende wisselwerking met de praktijk. Daarbij moeten deelnemende groepen hun eigen karakter kunnen behouden en ontwikkelen en bovendien op hun sterke punten actief kunnen zijn.

ER KOMT GEEN SECRETARIAAT

Doel van het netwerk is om de onderlinge samenwerking en de communicatie tussen de buitenparlementaire basisgroepen te verbeteren. Door de afstand tussen de groepen te verkleinen wil men een bijdrage leveren aan het omzeilen en ondergraven van Fort Europa. Het gaat hierbij om een permanente uitwisseling van ideeën, ervaringen en informatie en het discussiëren over knelpunten en perspectieven. Het netwerk beschikt middels internet over een gezamelijke mailinglist en een electronisch openbaar archief. Jaarlijks komt men bij elkaar om het netwerk te evalueren. Het netwerk biedt de mogelijkheid om activiteiten op elkaar af te stemmen, te leren van anderen en creativiteit te stimuleren. Basisgroepen die aan de uitgangspunten van het netwerk voldoen, worden opgeroepen deel te nemen. Het kader wat gekozen is voor een effectieve informatie-uitwisseling dient niet om een nieuwe organisatie met politieke eisen op Europees niveau op te zetten. De kracht van het netwerk ligt in de actieve deelname en de diversiteit van groepen die elk hun eigen karakter, prioriteiten en idealen behouden en ontwikkelen. Het is zo een aanvulling op het reeds bestaande werk van deelnemende groepen. Het netwerk treedt ook niet als organisatie naar buiten, maar heeft een intern gerichte functie. Het is afhankelijk van de betrokkenheid en inzet van alle afzonderlijke organisaties. Er komt geen secretariaat.

Andere kijk op migratie

Eén van de uitvloeisels van het huidige restrictieve vreemdelingenbeleid is dat de migrant wordt neergezet als een probleem in plaats van aandacht te schenken aan de achtergronden van zijn/haar komst naar Nederland. Uit onderzoek blijkt dat 46 procent van de Nederlanders niet of niet graag buitenlanders als buren wil. De vreemdeling wordt als bedreiging voor eigen welzijn ervaren; utopische of idealistische waarden spelen geen rol. De positieve inbreng die migranten kunnen hebben, blijft tevens buiten schot. Terwijl niet-westerse culturen ons veel te bieden hebben zoals de zorg voor de gemeenschap of ouderen, het op verschillende wijze benaderen van problemen en een gastvrijheid die wij niet kennen.

Tegenover deze ondernemende mensen die om verscheidene redenen migreren staat een maatschappij die individualiseert en zich afsluit voor zijn mede-wereldburgers. Tegelijkertijd heeft de 'vrije' markt steeds grotere delen van de wereld in haar greep en behandelt de politieke problemen vooral op korte termijn en dicht bij huis: hier en nu. Wellicht als reactie op het ontbreken van perspectieven en alternatieven voor alle grootschalige ontwikkelingen sluiten mensen zich af. Mensen proberen hun eigen leven te verbeteren binnen deze grenzen. We leven in een cultuur waarin navelstaren sterk in opkomst is. Het geluk, de zin, oorzaken van onvrede, het wordt allemaal in het innerlijke gezocht. Het werken aan de eigen persoonlijkheid is belangrijker dan het werken aan de sociale structuur waarin men leeft.

Doordat het denken over migratie en de praktijk vastzitten in beheersbaarheid, controle en efficiëntie wordt iedere discussie over - of liever gezegd ruimte om na te denken en te werken aan - een hele andere benadering van migratie zo goed als onmogelijk gemaakt. De discussie moet niet langer bepaald worden door de waan van de dag. De multiculturele samenleving, de vele vluchtelingen en migranten leveren zeker problemen op, maar er is ook een enorme uitdaging. Nog nooit in de geschiedenis zijn mensen van verschillende culturen zo direct met elkaar in contact geweest. Het heeft een enorme potentie in zich en kan wel eens een grote ontwikkeling vooruit brengen met ongekende mogelijkheden.

Er zijn genoeg aanzetten voor een alternatieve visie op migratie. Niet dat er al een consistent, volledig model is, maar het is heel goed mogelijk om een beargumenteerde alternatieve visie op asiel en migratie te poneren. Gedeeltelijk betreft dat het recht op asiel: zolang de aarde geen paradijs is, zal het instituut van het asiel onverkort gehandhaafd moeten blijven, en uitgebreid in plaats van ingeperkt. Daarnaast zou men recht moeten hebben op vrije migratie. Op het moment dat schrijnende armoede en totale perspectiefloosheid verdwijnt, kan migratie gewoon de bewegingen van de economie volgen. Met het werk van de economen in de hand kun je aantonen dat grootschalige migratie ook binnen de huidige economische verhoudingen heel goed mogelijk en zelfs wenselijk is.

Een positieve kijk is moeilijk van bovenaf op te leggen. Een aanzet tot een omslag in de ideologische/culturele benadering van migratie zal vooral gegeven moeten worden door degenen die niet binnen de bestaande politieke structuren functioneren. Mensen, ongebonden en met een open visie, die de discussie aan willen gaan. Ook is van belang dat een andere benadering in praktijk wordt gebracht en niet bij woorden alleen blijft. De laatstte jaren laten zien dat dat er rond het onderwerp migratie tal van groepen en mensen daadwerkelijk proberen tegen de heersende cultuur in, alternatieven te bedenken en uit te werken. Het belang daarbij is vooral veel mensen uit diverse culturen met elkaar in contact te brengen. Contact in het geval van vluchtelingen en illegalen moet niet bestaan uit enkel de verhouding tussen hulpverlener en hulpbehoevende, maar ook uit interesse in wat de ander beweegt.

DE STOELENDANS

Dit was dan het statisch gedeelte, het tweede deel is het dynamische. Hier wordt het officeel spel (met de juiste verhoudingen voor bovenstaande) verlaten. Er gaat vaart in zitten. De vluchtelingen gaan nu over de continenten schuiven naar waar zij wensen te gaan. De continenten met weinig mensen en veel zitoppervlak zijn daar niet blij mee en proberen de schade in te dammen. Er wordt her en der geduwd en getrokken. Iedereen gaat op in het spel. Er wordt bovenop anderen gezeten. Na een meestal snelle status quo krijgen degenen die wegens migratiebeperkingen niet tot een continent toegelaten zijn de kans door niet met mensen, maar met stoelen te mogen schuiven. De adrenaline stijgt verder omhoog. De rijkdom moet verdedigd of veroverd. Hier vallen de meeste ongelukken. Het spel vereist stevige stoelen, dat begrijpt u. De eerste stoel gaat al door de lucht. De chaos is compleet. Okay, daarna het losschudden van de spieren en een nieuwe status quo.

Deel drie vangt nu aan. We noemen het het utopische gedeelte. Het is het saaiste, maar wel het meest interessante gedeelte. De mensen moeten zichzelf en de stoelen verdelen op utopische wijze (?). Sommigen vragen wat dit betekent, je zegt dat je dat zelf ook niet precies weet en dat zij daar zelf een antwoord op moeten verzinnen. Je laat ze maar wat aankloten. Sommigen gaan serieus te werk en vinden het leuk, anderen vinden het niet zo leuk en dragen weinig bij. Maar toch gebeurt er heel wat.