Verwijderingscentrum Ter Apel (mei 1998)
Rapport praktijk Ter Apel (november 1996)
Open brief 13 juni 1996 Verwijderingscentrum Ter Apel
Verwijderingscentrum Ter Apel (april 1996)
Chronologie Verwijderingscentrum Ter Apel (eind 1995)
Het verwijderingscentrum Ter Apel in het kader van het Nederlandse vreemdelingenbeleid (eind 1995)
Vergelijking tussen een gewoon AZC met het AZC dat in Ter Apel gepland is (eind 1995)
Verwijderingscentrum Ter Apel (september
1995) Ter Apel, gevangenschap van afgewezen asielzoekers en illegalen: Hoezo 50 jaar bevrijding? (begin 1995)
september 1995
Verwijderingscentrum Ter Apel
Op 15 oktober vorig jaar opende de staatssecretaris van Justitie de twee Aanmeldcentra (AC's) die volgens de berichtgeving hun afschrikwekkende functie zo fantastisch vervullen. Bij die opening kondigde zij tussen neus en lippen door het experiment Ter Apel aan, een 'verwijde-ringscentrum' in de vorm van een onduidelijke combinatie van een Asielzoekerscentrum (AZC) en een Huis van Bewaring (HvB). Per 1 oktober start de bouw ervan op het voormalig Navo-depot in Ter Apel. In dit verwijderkamp werkt de Imigratie en Naturilistaie Dienst intensief aan de uitzetting van technisch moeilijk of niet- verwijderbaren. Dat kunnen zowel vluchtelingen als ongedocu-menteerde illegalen zijn. Justitie zegt binnen drie maanden, waar er nu acht voor staan, tot resultaat te komen. Zij denkt 50% te kunnen deporteren, 25% naar reguliere AZC's te verwijzen als zij tenminste wél meewerken aan het identiteitsonderzoek voor uitzetting, en 25% op straat te gooien omdat zij zich 'non-coöperatief' zouden opstellen. Alsof een afgewezene gaat meewerken aan zijn eigen deportatie. Waar deze mensen momenteel recht hebben op een plek in een AZC, worden zij vanaf '96 in Ter Apel gewoonweg gevangen gezet in het HvB of onder zware beveiliging geplaatst in het AZC. Vlak na haar terloopse aankondiging over dit verwijderingscentrum ging de staatssecretaris over tot dumping op straat van technisch moeilijk ver-wijderbare uitgeprocedeerden uit hun ROA-huizen. Straks komen deze mensen dus gevangen te zitten.Duistere combinatie
Onduidelijk blijven zowel Justitie als de COA (Centrale Opvang Asielzoekers) over deze combinatie. Staat de deur van het AZC naar het HvB soms open? In ieder geval lijkt de beveiliging op elkaar, met dit verschil dat het HvB tralies vertoont en het AZC niet. Een gewoon AZC heeft een wekelijkse meldplicht, dit AZC een 24-uursregistratie en het is extra beveiligd. Een gewoon AZC is gericht op integratie, dit AZC op uitzetting. In het gewone AZC-stadium liggen er doorgaans perspectieven voor de meeste vluchtelingen, in Ter Apel gaat het om allemaal perspectieflozen. Justitie suggereert dat wie zal onderduiken en zal daarom bij het minste of geringste, of bijvoorbeeld bij op handen zijnde uitzetting, overplaatsing plegen van AZC naar HvB. Ook valt te verwachten dat zij vluchtelingen met 'niet-handhaafbaar gedrag', wat dat ook zijn moge, gemakkelijk naar het HvB overplaatst. Ook onduidelijk is de positie van niet-vluchtelingen, gewone illegalen zeg maar. Zij komen volgens de vreemdelingenwet niet in aanmerking voor opvang in een AZC, dus ook niet in dit AZC. Voor hen is alleen het traject HvB weggelegd. Is artikel 26 vreemdelingenwet wel een juridische basis om uitgepro-cedeerde vluchtelingen vast te zetten als voorlopig geen zicht is op uitzetting?
Werkverschaffing
In de regio Ter Apel is het werkloosheidspercentage hoog. Justitie belooft met dit verwijderingskamp zo'n 350 banen, waarbij bij Navo-personeel voorrang heeft. De afgelopen tijd is de officiële wer-vingscampagne begonnen voor personeel. Na sollicitaties volgen omscholing en stages. Personeel zal, zo was ook de ervaring in de grensgevangenis, geworven worden als vreemdelingenbegeleider maar uiteindelijk een bewakersfunctie uitoefenen. Tenslotte moet je onschuldige gedetineerden dagelijks onder zware beveiliging of achter de tralies 'begeleiden'. Personeel zal steeds weer die vraag van vluchtelingen over zich heen krijgen: waarom zit ik op een gesloten plek? Werknemers zullen in het kielzog van Justitie een regime dienen uit te voeren dat elke vorm van mondigheid de kop in moet drukken, want mondigheid in een systeem met gesloten karakter wordt door Justitie als gevaar voor dat systeem gezien.
Vluchtelingen binnen beveiligingssystemen
Naast werk zal het complex iets anders opleveren, namelijk een hele hoop ellende voor de perspectiefloze vluchtelingen die in Nederland juist veiligheid en bescherming zochten. Zij worden in dit AZC onder maanden onder zware controle geplaatst. In het HvB zit men maanden gevangen onder een zwaar regime. En dat zonder dat de gevangenen iets op hun kerfstok hebben. Vergelijkbare vluchtelingengevangenissen laten zien hoe een gesloten systeem per definitie problemen oplevert voor betrokkenen, vluchtelingen die niets op hun kerfstok hebben. Voorbeelden zijn de grensgevangenis waar wij vluchtelingen bezochten, maar ook de illegalengevangenissen (of vleugels in HvB's) in Tilburg, Nieuwersluis, Leeuwarden en destijds de Schutterswei Alkmaar. Men zit er vaak een half jaar vast onder zware regimes (zie pagina 16). Van opsluiten gaat een criminaliserend effect uit, dat draagt niet positief bij aan de beeldvorming over en het maatschappelijk draagvlak voor vluchtelingen. Zaken die politici en bijvoorbeeld de staatssecretaris van Justitie toch altijd zo hoog in het vaandel hebben?
Wat wil Justitie met Ter Apel?
Om te beginnen dat er een afschrikwekkende uitstraling van uitgaat naar nieuwkomers. Verder vervult dit experiment een symboolfunctie, om te tonen dat verwijdering prioriteit heeft. Schmitz sprak vorig jaar van minstens 9000 technisch onuitzetbaren die de opvang zouden verstoppen. Als je door rekent heb je meerdere Ter Apels nodig, het AZC biedt 300 en het HvB 288 plaatsen. We houden ons hart vast. Of zijn de aantallen vluchtelingen van deze categorie door beleidsmakers overdreven, zoals wel vaker gebeurt,om er een besluit doorheen te drukken?
Kans- en documentloos, technisch moeilijk verwijderbaar.
De meeste asielzoekers maken hier door wet en beleid geen kans. De wet sluit hen buiten. Zij moeten Nederland verlaten. Bij sommige vluchtelingen gaat dat niet zomaar, omdat het land van herkomst niet meewerkt aan terugname. Anderen vermelden bij de asielaanvraag wel hun nationaliteit maar kunnen die niet met documenten aantonen. Justitie gelooft hen dan veelal niet. Betrokkene wordt dan bij meerdere ambassades gepresenteerd. Herkomstlanden nemen documentlozen niet zonder meer terug. Er moet een éénmalig reispapier worden vervaardigd bij de ambassade van het herkomstland. Het kan ook zijn dat de vluchteling uit vrees voor uitzetting zijn identiteit niet prijsgeeft. Dat is begrijpelijk én lastig, dan duurt het identiteitsonderzoek langer.
Veel vluchtelingen vluchten namelijk zonder of met op andere naam gestelde identiteitspapieren. Het ontvluchten van het land van herkomst op eigen naam is teveel risico. Justitie weet al jaren dat dit gebeurt. Als vluchtelingen wél een paspoort tonen, vindt Justitie dat juist weer verdacht omdat ze op eigen naam en legaal zijn uitgereisd. Dit gegeven wordt dan tegen de vluchteling gebruikt. De documentloze vluchtelingen zijn dus technisch moeilijk verwijderbaar.
Laisser-passer of terugname-overeenkomst.
Het is nogal logisch dat mensen die hier asiel vragen en dit niet krijgen, niet meewerken aan hun uitzetting als gevaar dreigt. Maar als gevangene in ter Apel hebben zij heus niet de keus om tegen te stribbelen in het identiteitsonderzoek. Hoogstens kan men afkomst verzwijgen, ook in het AZC Ter Apel, maar dan volgt die rit langs diverse ambassades of am-bassadepersoneel komt even langs. Waar Justitie de termijn van drie maanden Ter Apel op baseert, is onduidelijk. De zogeheten verwijderunits moeten de uit zettingsklus gaan klaren. Nederland sluit ook steeds meer terugnameovereenkomsten met her-komstlanden. Geld en andere belangen spelen daarbij ook een rol. Misschien dat via deze 'voor wat hoort wat' tactiek dan zo snel kan.
Wat willen wij met ter Apel?
Vanuit onze ervaringen met de grens- en illegalengevangenissen zijn wij gaan onderzoeken wat dit zoveelste 'sluitstuk' van het vreemdelingenbeleid inhoudt. Ons motto is dat vluchtelingen noch illegalen in een gevangenis dienen te worden opgesloten. Zij hebben recht op vrijheid (overigens een relatief begrip). Maar ook het experimentele van de combinatie, evenals de zware beveiliging van dit AZC zint ons niet. We hebben in het noorden een aantal organisaties en personen bijeengeroepen om te bezien of we dit 'sluitstuk' kunnen 'uitsluiten'. We hebben een aantal vergaderingen gehad, en er is een werkgroep 'vluchtelingen vrij' opgericht. Er zijn contacten gelegd met kerkelijke instanties en Vluchtelingenwerk. Wij hebben twee artikelen geschreven in regionale media. Wij hebben kritische vragen gesteld en schriftelijke informatie uitgedeeld op een informatiebijeenkomst van de IND en COA in Ter Apel. Vanuit de werkgroep organiseren we op 28 september aanstaande een informatie-avond in Ter Apel. Daaraan vooraf gaat een huis-aan-huis krant in Ter Apel/Vlagtwedde. Het is noodzakelijk om een kritische stem te laten horen over het experiment. De werkzaamheden vinden plaats in het kader van ons werk tegen detentie van vluchtelingen/illegalen.
