Inleiding

De verslechtering van het klimaat voor migranten (toenemend racisme en intolerantie) is niet zozeer gelegen in de opkomst van extreem-rechts als wel in uitspraken van beleidmakers en politici. Er zijn meer mensen slachtoffer van een aan racisme grenzend vreemdelingenbeleid dan van de politieke invloed van extreem-rechts. De laatste jaren laten een waar scala aan maatregelen zien. De identificatieplicht, strengere normen voor gezinshereniging, uitholling van het asielrecht, intensivering van het verwijderingsbeleid en strenger binnenlands vreemdelingentoezicht, vormen samen met de aanpak van illegalen de smalle marges waarbinnen de overheid migranten toelaat. Wetten zoals de nu voorgestelde Koppelingswet moeten illegaal verblijf 'ontmoedigen' en ook legaal verblijvenden duidelijk maken dat ze hier niet welkom zijn. De ontwikkelingen in de moderne techniek versterken het idee dat alles en iedereen onder controle te houden is. Sleutelwoorden daarbij zijn openbare orde, veiligheid, rust en fraudebestrijding. Termen die ook in het kader van het vreemdelingenbeleid steeds vaker vallen.
Dezelfde beheersingsdrang zien we terug op andere vlakken, zoals in het beÜnvloeden van het leef- en consumptiepatroon van de burger, de ontmanteling van de collectieve zorg en de uitholling van de uitkeringen.

De Koppelingswet is een duidelijk en recent voorbeeld van de consequenties van verdergaande controle en registratie. Door de koppeling van het recht op collectieve voorzieningen aan een vaste verblijfsstatus wil de overheid migranten ontmoedigen naar Nederland te komen. Via de koppeling van bestanden, door controles en registratie, worden mensen uitgesloten, gemarginaliseerd, ze bestaan zogenaamd niet meer. De gevolgen, negatieve beeldvorming, criminalisering, en het verder vormgeven van een 'verklikkersmaatschappij', komen de overheid blijkbaar niet ongelegen. Het geloof in controle en registratie als 'oplossingen' voor 'problemen' is niet nieuw. In deze brochure is daarom een hoofdstuk gewijd aan registratie van vluchtelingen in de periode 1933-1942 en de consequenties van een perfecte bevolkingsboekhouding.

Dat mensen administratief onzichtbaar worden gemaakt wil niet zeggen dat ze niet meer bestaan. Het sluiten van de grenzen en het uitsluiten van mensen verandert niets aan het feit dat mensen hun toevlucht zullen zoeken tot Nederland. Nederland is een immigratieland vanwege vele factoren, zoals toenemende welvaartsverschillen, toegenomen mobiliteit, schending van mensenrechten en toenemend aantal burgeroorlogen.
Migratie heeft te maken met de noodzaak tot overleven. Het is een reactie van mensen op de slechte omstandigheden waarin zij leven en het ontbreken van een perspectief op een menswaardig bestaan. Verreweg het grootste deel van de migrerende mensen heeft geen andere keus dan die omstandigheden te ontlopen en zich te vestigen in een ander land. Slechts een klein deel kan de verwachting over wat men elders zal aantreffen laten meewegen in de keus naar welk land men zal vertrekken. Een steeds kleiner deel lukt het om Europa te bereiken. De reäle verwachting dat zij daar democratische rechten, vrijheid en een menswaardig bestaan kunnen vinden blijkt, als men hier eenmaal is, niet uit te komen.
Het huidige beleid is meer en meer gericht op het opdelen van de maatschappij in 'rechthebbenden' en 'rechtelozen'. In de achterliggende visie wordt niet naar menswaardige oplossingen voor iedereen gestreefd. Het kent geen wereld die van iedereen is. Het kent slechts eigenbelang, bescherming van eigen huis en haard. Het stapelt de ene maatregel op de andere wetswijziging, bouwstenen waarmee de muur rondom West-Europa wordt gemetseld om alles 'buiten de perken' te houden.
De uitwerking van de ene maatregel of wetswijziging wordt niet afgewacht, maar ingehaald door de volgende. Het is een wirwar van regels, nauwelijks inzichtelijk voor de deskundige of kritische buitenstaander, laat staan voor de leek. Door de snelheid waarmee regels elkaar opvolgen en complexe technieken zich aandienen wordt het beleid steeds ondoorzichtiger qua uitvoering. Inhoudelijk wordt het beleid echter steeds duidelijker: Nederland is vol, eigen volk eerst. Controle op het gevoerde beleid wordt steeds moeilijker; het beleid wordt meer en meer bepaald door ambtenaren, er lijkt nauwelijks nog een visie achter te zitten. Besluiten lopen in internationaal verband vooruit op de wetgeving. Parlementaire controle ontbreekt, de burger staat nog verder af van dit internationale beleid en de ontwikkelingen.
Met deze brochure willen we de kennis over de richting en uitvoering van het vreemdelingenbeleid verder verspreiden. Kennis die te gebruiken is om vorm te geven aan wereld die wel van iedereen is. Een wereld waarin mensen niet op hun uiterlijk beoordeeld worden, een wereld waarin mensenrechten wel voor iedereen gelden en een wereld waarin basisdemocratie en gelijkheid wel waarde hebben.

Controle en registratie werken alleen als de databanken gevuld en de computers gekoppeld worden. Maar achter elk toetsenbord zit nog steeds een ambtenaar, agent of misschien wel een uitzendkracht.
Steeds meer mensen worden betrokken bij controles. Klaargestoomd door verhalen over frauderende bijstandstrekkers, criminele illegalen en hard werkende WAO'ers krijgt zo langzaam maar zeker de verklikkersmaatschappij gestalte. Een maatschappij waar veel mensen gelukkig niet aan mee willen werken.

(volgend hoofdstuk...)