|
|
|||
 |
Illegalen vogelvrij door Zoeklicht |
|||||||||||||||||||
| Afgelopen maand was het weer zover, het project Zoeklicht waarde door de straten van de Fannius Scholtenbuurt. Deze buurt heeft de twijfelachtige eer de eerste buurt van Amsterdam te zijn die in vier jaar tijd in zijn geheel zal worden uitgekamd in het kader van actie Zoeklicht. De Stedelijke Woningdienst, de Sociale Dienst, het stadsdeel, verschillende woningcorporaties, de politie en het Bevolkingsregister willen met deze gezamenlijke actie korte metten maken met de onrechtmatige bewoning in de buurt. Maar hoe rechtmatig is Zoeklicht eigenlijk zelf? door Lot Vermeer Het begon allemaal in 1992. Nadat op 4 oktober dat jaar het El Al vliegtuig neerstortte op de Bijlmermeer bleek dat de gemeente een zeer slecht zicht had op de inwoners, en dus mogelijke slachtoffers van de getroffen flats. Veel appartementen bleken illegaal onderverhuurd. Men liet een onderzoek instellen door het Centrum Beleidsadviserend Onderzoek (Cebeon). In november 1993 kwam het Cebeon met hun rapportage: geschat werd dat acht procent van de goedkope woningvoorraad in Amsterdam onrechtmatig bewoond werd, bijvoorbeeld via onderhuur. Hierop besloot de gemeente Amsterdam het tegengaan van onrechtmatige bewoning tot een prioriteit te maken. Eind 1995 ging in Westerpark het eerste, experimentele, Zoeklichtproject van start. Opvallend was dat van het begin af aan ook de Sociale Dienst bij het project betrokken was. De oorspronkelijke doelstelling om controle uit te oefenen op een eerlijke verdeling van de goedkope woningvoorraad verschoof dus al snel naar opsporing van fraude en andere onrechtmatigheden. Geheime lijst De methode is als volgt. Eerst worden van alle betrokken diensten de bestanden gekoppeld en vergeleken. Er wordt gezocht naar verdachte zaken. Staan er bijvoorbeeld zes mensen ingeschreven op een tweekamerwoning? Of staat het huurcontract niet op naam van degene die er staat ingeschreven? Deze zogenaamde indicatoren geven aan dat er wellicht sprake is van fraude. De betrokken adressen worden dan met een bezoek vereerd. Momenteel wordt hard gewerkt aan een beperkte lijst van indicatoren met een relatief grote kans op het betrappen op onrechtmatigheid. Uiteraard wordt deze lijst indicatoren angstvallig geheim gehouden. Jacht op illegalen De Registratiekamer, de overheidsinstelling die controle dient uit te oefenen op het hele project, stelt in een advies in november vorig jaar: Œ...er moet worden gemarkeerd waar in het handelen de grens tussen de uitoefening van controle en opsporing van strafbare feiten ligt. Het omslagpunt van controle naar opsporing is een belangrijk moment voor het gemeenschappelijk optreden. Personen en organisaties die niet over de relevante opsporingsbevoegdheid beschikken zullen doorgaans moeten afhaken bij gebrek aan legitimatie voor verdere deelname aan de actie. In de praktijk komt hier niets van terecht. Participanten gaan gemeenschappelijk op stap en gegevens worden vrijelijk uitgewisseld. De angst bestaat dat onder het mom van Zoeklicht ook opsporing plaatsvindt van onrechtmatigheden die in het geheel niet binnen de opdracht van Zoeklicht vallen, zoals bijvoorbeeld de jacht op illegalen. Dergelijke activiteiten zijn niet geoorloofd en dus onrechtmatig. Politie doet een beetje mee Al in het eerste jaar voegde ook de politie zich bij de participanten, maar dat heeft volgens hen niets te maken met opsporing van strafbare feiten. Hester Osinga, ambtenaar van het stadsdeel belast met de coördinatie van het zoeklichtproject in de Fannius Scholtenbuurt: "De politie krijgt de geselecteerde adressen. Zij kijken of daar „gevaarlijke adressen tussen zitten, bijvoorbeeld adressen die bij hen bekend staan als drugspanden. Ze kunnen dan besluiten mee te gaan op huisbezoek ter bescherming van de buitendienstambtenaren. De politie heeft geen beschikking over de gegevens die naar voren komen uit de gekoppelde bestanden. Deze bestanden worden beheerd door de Stedelijke Woningdienst en het is dus ondenkbaar dat deze gegevens in handen van bijvoorbeeld de vreemdelingenpolitie terecht zouden kunnen komen. Zoeklicht controleert niet op verblijfsvergunning. Het is absoluut geen illegalenjacht. Daar moet je bij mij helemaal niet bij mee aankomen." De heer De Braak, woordvoerder van de Stedelijke Woningdienst: "Als partner in het Zoeklichtproject heeft de politie toegang tot de gegevens die naar boven komen tijdens het project. Na een half jaar worden de gegevens vernietigd. De politie mag de gegevens alleen gebruiken voor de doelstellingen van het project, dus bijvoorbeeld niet om illegalen op te sporen" Op de vraag hoe dat gecontroleerd wordt, antwoordt hij: "Dat wordt niet gecontroleerd. De politie heeft de overeenkomst getekend waarin dat beloofd wordt dus dat is voldoende." Vreemdelingenpolitie getipt De praktijk wijst anders uit. In de Staatsliedenbuurt is het geval bekend van een illegaal die door Zoeklicht gesignaleerd werd bij een aantal weedplanten. Het strafbare feit, de teelt van weedplanten, werd aangegrepen om de man te arresteren en hem bij ontbreken van een verblijfsvergunning door te spelen aan de vreemdelingenpolitie. Zoeklicht is mensenwerk, en met het grote aantal niet opgeleide participanten die plotseling gerechtigd zijn huisbezoeken af te leggen is het onmogelijk na te gaan wat er met de vertrouwelijke gegevens gebeurt die aan het licht komen. Een Zoeklicht-medewerker in Utrecht gaf in het tv-programma Zembla te kennen niet te aarzelen de vreemdelingenpolitie te tippen, hij had dat al eens gedaan. Een ambtenaar in de Staatsliedenbuurt stuitte op een adres waar een buitenlandse vrouw woonde en waar gek genoeg ook altijd een kind van een jaar of acht thuis was. Verschillende instanties werden getipt. Er bestaat immers in Nederland een leerplichtwet. In stadsdeel De Baarsjes is het geval bekend van een illegale Turkse familie die in de netten van Zoeklicht terecht kwam en nu moet vechten voor een verblijfsvergunning. Mag dit? Nee, het valt officieel niet onder de doelstellingen van Zoeklicht. De grens tussen de rechtmatige controlerende taak van de ambtenaar en de niet geoorloofde opsporingstaak wordt geruisloos overschreden. Of de Registratiekamer op korte termijn stappen zal ondernemen tegen deze onrechtmatige gang van zaken is vooralsnog onduidelijk. Heksenjacht Opvallend is verder dat in alle rapporten en evaluaties die over Zoeklicht verschijnen geen enkel woord gewijd wordt aan de impact die dergelijke zoekacties hebben op de bewoners. Opmerkingen en klachten van bewoners verdwijnen in het traject tussen huisbezoek en rapportage. Het wijkcentrum stapte al na korte tijd boos uit de stuurgroep die rond Zoeklicht geformeerd was omdat er op geen enkele manier rekening werd gehouden met reële aanwijzingen en suggesties rond het project. ŒWij willen niks meer met die heksenjacht te maken hebben, aldus een woordvoerder van het wijkcentrum. Ook het Fannius Scholten Komitee wordt buiten de deur gehouden. "Wij zien geen enkele reden bewonersorganisaties bij het project te betrekken", aldus Osinga. Opschonen Osinga is overtuigd van het nut van Zoeklicht: "Goedkope huurwoningen zijn bestemd voor mensen met een laag inkomen, zoals bijstandsmoeders. Prima dus dat de buurt opgeschoond wordt." Toch kun je je afvragen of er geen andere manieren zijn om mensen ervan te weerhouden hun huis aan derden onder te verhuren. Terwijl het Stadsdeel tegen de 70.000 gulden uittrekt aan het Zoeklichtproject in de Fannius Scholtenbuurt, lijkt niemand op het idee te komen de ware oorzaken van de illegale onderhuur te achterhalen. Terwijl dat toch niet zo moeilijk is. Structureel is er enorme schaarste op de (goedkope) woningmarkt. Een wachttijd van tien jaar op een fatsoenlijke huurwoning is in Amsterdam normaal. Dit levert een gigantisch potentieel aan mogelijke onderhuurders. Heb je eenmaal een woning, dan zou je wel gek zijn om die woning weer op te geven. De woningcorporaties zijn onverbiddelijk. Ga je een half jaar op reis of ga je samenwonen? Dan verlies je de woning. Als je de woning opgeeft, verspeel je alle opgebouwde rechten en kom je gewoon weer onderaan de lijst. Eenieder die ooit tien jaar op een woning heeft moeten wachten kijkt wel drie keer uit voor hij de woning opgeeft. Wat doe je dan? De meest voor de hand liggende oplossing is onderhuur. Wellicht zou een versoepeling van de regels van de kant van de woningcorporaties een gedeelte van de noodzaak tot onderhuur kunnen wegnemen. Het zou al een oplossing zijn als de opgebouwde woonduur voor een bepaalde periode zou worden behouden als je gaat samenwonen of op reis gaat. Vervreemding Het feit dat woningcorporaties door verschillende stadsdelen worden gesommeerd 30 procent van hun huurwoningen in de verkoop te doen is onder deze omstandigheden ook moeilijk te verkroppen. Een actie als Zoeklicht gaat uit van het idee dat maatschappelijke problemen als woningtekort en illegaliteit opgelost kunnen worden met een toenemende controle. Zolang aan de oorzaak van onderhuur voorbij wordt gegaan, zal de onrechtmatige bewoning weer levendig opbloeien zodra Zoeklicht de buurt gepasseerd is. In de tussentijd zijn veel bewoners geconfronteerd met ontruimingen, vervreemding en angst. Het Autonoom Centrum verzamelt klachten, ervaringen en suggesties over Zoeklicht. Uw bijdrage wordt zeer op prijs gesteld. Stuur uw ervaringen naar het Autonoom Centrum. Bilderdijkstraat 165-f. 1053 KP Amsterdam. Tel. 6126172. Fax 6168967. http://www.xs4all.nl/~ac/ of e-mail: ac@xs4all.nl. Uw verhaal wordt vertrouwelijk behandeld. U hoeft uw naam niet te noemen. STAATSKRANT JUNI 1999 JAARGANG 28-05 |
||||||||||||||||||||
|
|
|||||||||||||||||||
 |
||||||||||||||||||||
