Ed Hollants Autonoom Centrum 20 - 03 - 2004

Nu het een jaar geleden is dat de VS, vooral met de hulp van Engeland, Irak zijn binnengevallen en dat land sindsdien bezet houden, is het een goed moment om terug te blikken op de vraag waar het ook al weer allemaal om begonnen was. Dit artikel gaat niet over welke de redenen geweest kunnen zijn voor de oorlog maar over welke redenen er zijn aangevoerd voor de oorlog. Er wordt een overzicht gegeven van deze redenen en in hoeverre die in het afgelopen jaar wel of niet terecht zijn gebleken.

Het centrale argument dat de VS gebruikten voor de oorlog was de bedreiging die het regime van Saddam Hoessein vormde voor de wereld en dus ook voor de VS. Dit werd met name door de drie volgende beweringen onderbouwd: -De aanwezigheid van massa-vernietigingswapens -Het programma voor de ontwikkeling van kernwapens -De banden met Al Quaida

Voor deze drie beweringen is, vanaf het moment dat ze gedaan zijn, nooit een, wat je kunt noemen, hard bewijs geleverd. Wel werd door tal van uitspraken in de media door de regeringen van Bush en Blair de indruk gewekt dat het hier om feiten ging. Het gaat om een onwaarschijnlijk groot aantal uitspraken en beweringen dat in de aanloop van de oorlog gedaan is. Een kleine selectie hiervan volt hieronder, gedaan door de hoofdrolspelers:

Tony Blair concludeert op 24 september 2002 in het 'House of Commons' dat Irak chemische en biologische wapens heeft, dat Saddam doorgegaan is met deze te produceren en dat er actieve militaire plannen bestaan voor het gebruik van deze chemische en biologische wapens, die in 45 minuten geactiveerd kunnen worden ... en dat Saddam actief probeert nucleaire wapens te verkrijgen.

Tijdens hetzefde debat: "Het dossier laat zien dat Irak doorgaat met het produceren van bestanddelen voor chemische wapens; dat in heel Irak verschillende vernietigde productie faciliteiten zijn herbouwd; ….." Alle plekken die genoemd zijn in het Britse WMD dossier zijn door VN inspecteurs bezocht en er is niets gevonden.

Tony Blair op NBC TV, 3 april 2002: "We weten dat hii [Saddam, red.] voorraden heeft van grote hoeveelheden van chemische en biologische wapens."

Dick Cheney in NBC's 'Meet the Press' op 16 maart 2003: 'Wij geloven dat hij nucleaire wapen heeft ontwikkeld.'

Richard Perl, Pentagon adviseur in september 2002 "Mohammed Atta (leider van de terroristen van 11-09) ontmoette Saddam Hussein in Bagdad voor 11 September. We hebben hier bewijs van ... De bijeenkomst is een van de motieven voor een Amerikaanse aanval op Irak." Het bewijs is later nooit geleverd.

George Bush op 7 oktober 2002, vier dagen voor het congres dat moet besluiten tot de oorlog: "Irak heeft Al Qa'ida leden getraind in het maken van bommen met giftige dodelijke gassen." Dit zegt hij terwijl er op dat moment duidelijke informatie is dat hier geen bewijs voor is.

George Bush in de Senaat tijdens de tekening van de Irak-resolutie op 16 oktober 2002: "Op bevel van de dictator is dit regime bewapend met biologische en chemische wapens, bezit ballistische raketten, promoot internationale terreur en probeert nucleaire wapens te verkrijgen."

George Bush in een belangrijke toespraak in Cincinnati op 7 oktober 2002: "Sommigen vragen hoe urgent het gevaar is voor Amerika en de wereld. Het gevaar is nu al duidelijk aanwezig, en het wordt alleen maar groter. Als we weten dat Saddam Hussein gevaarlijke wapens heeft -en dat weten we- is er dan enige logica voor de wereld om te wachten met hem te bestrijden terwijl hij steeds gevaarlijker en sterker wordt en zelfs meer gevaarlijke wapens ontwikkelt?"

Naast uitspraken werden er als onderbouwing van het verhaal in de aanloop van de oorlog nog enkele zaken onder de aandacht gebracht die bewijs zouden zijn van een poging van Saddam Hoessein om nucleaire wapens te maken. Het ging over de aankoop van nucleair materiaal via Afrika. George Bush 28 januari 2003: De Britse regering is er achter gekomen dat Saddam Hoessein recentelijk heeft geprobeerd belangrijke hoeveelheden uranium te verkrijgen in Afrika. De CIA wist op dat moment dat de informatie gebaseerd was op vervalste documenten. Verder was er nog de zaak van de aluminium buizen. Irak zou speciale aluminium buizen proberen te verkrijgen die nodig zijn voor centrifuges, die gebruikt worden voor de verrijking van uranium nodig voor nucleaire wapens. Dit verhaal is enige malen opnieuw verschenen in de media. Toch was vanaf het begin duidelijk dat het niet klopte. Zowel Amerikaanse wetenschappers als het atoomagentschap van de VN verklaarde dat de buizen ongeschikt waren voor centrifuges.

In de maanden voor de oorlog werden dit soort uitspraken en beweringen keer op keer herhaald om het (Amerikaanse) publiek rijp te maken voor de oorlog. Het kwam zelfs zover dat een groot deel van het Amerikaanse publiek ervan overtuigd was (en nog steeds is) dat Saddam Hoessein iets met 11-09 te maken had. Uiteindelijk werd er een slotakte opgevoerd door Powell tijdens een bijeenkomst van de VN, die direct werd uitgezonden op TV. Hij kwam niet verder dan een filmpje van een verondersteld mobiel laboratorium voor chemische en/of biologische wapens (later is gebleken dat dit niet zo was) en een verknipt geluidsfragmentje van een gesprek tussen twee mannen. Dat was het. Nederlandse kranten wisten hierna te melden dat nu toch echt aannemelijk was gemaakt dat er wapens waren. Binnen de VN bleef er grote weestand. Om toch steun van de VN te verkrijgen gingen de VS zelfs zo ver dat ze openlijk trachtten van enige Afrikaanse landen hun stem in de VN te 'kopen'. Van vertegenwoordigers van deze landen werd de telefoon afgetapt en naar later bleek werden ook vertegenwoordigers van de VN zelf waarschijnlijk afgeluisterd. Uiteindelijk lukte het niet een meerderheid in de VN Veiligheidsraad te krijgen of zonder veto's van VN veiligheidsraadsleden een besluit te nemen.

Nu, anno maart 2004, een jaar later, hebben we nog niets gezien wat de 'bewijzen' van toen bevestigt. Door de duizenden mensen die na de 'overwinning' met de opsporing van wapens in Irak zijn belast is nog geen grammetje of milli-litertje van die veronderstelde enorme voorraden teruggevonden. Door de VS aangehouden en verhoorde Irakese wetenschappers verklaren allen hetzelfde: er was sinds begin jaren negentig geen biologisch of chemisch wapenprogramma meer en oude voorraden zijn vernietigd. En over het kernwapen programma vertellen wetenschappers, die sleutelfiguren waren binnen dit programma, dat er sinds 1991 niet meer aan gewerkt werd. Voor 1991 lukte dat programma ook al niet zo best maar werd Saddam voorgehouden dat ze toch een eind op weg waren en vorderden uit angst voor represailles. Het ontbreken van wapens en programma's om deze te maken was ook al min of meer de conclusie van de VN-inspecteurs in Irak, voor de oorlog uitbrak. Het toenmalige hoofd van de VN-inspecties Hans Blix tijdens zegt in een toespraak op 16 december 2003 dat Irak haar massa-vernietigingswapens waarschijnlijk in 1991 vernietigd heeft. "De Irakezen hebben elke keer gezegd (...) dat zij vernietigd waren in de zomer van 1991. Mijn inschatting is dat er geen massa-vernietigingswapens zijn overgebleven." Over de banden van Saddam Hoessein met Al Quada heeft Bush inmiddels zelf toegegeven dat er geen enkele band tussen hen bestaat. Het zou ook wel vreemd zijn als dit wel het geval was. Algemeen bekend was dat Saddam Hoessein niets van moslim-fundamentalisme moest hebben en dus ook niets van Bin Laden. Omgekeerd was er ook geen enkele sympathie.

Na de overwinning gingen de Amerikanen zelf op onderzoek uit naar wapens. In diverse uitlatingen hadden de Amerikanen al laten weten dat ze weinig vertrouwen hadden in de VN-wapeninspecties van voor de oorlog. Ze weigerden dan ook om opnieuw VN-wapeninspecteurs toe te laten. In opdracht van het Pentagon formeerde de CIA een inspectieteam. De leiding van het team kwam in handen van de republikein David Kay. Kay was voor de oorlog fel voorstander van Bush en de beslissing om de oorlog te beginnen. Zelf was hij begin jaren negentig werkzaam bij het International Atomic Energy Agency (IAEA) Irak Action Team. Hij werd daar ontslagen wegens contacten met Amerikaaanse inlichtingendiensten. Hij verklaarde toen hij zijn opdracht kreeg dat hij zeker wist dat er wapens waren en dat hij die dan ook zeker zou vinden. Hij kreeg 1200 mensen en een budget van 300 miljoen dollar ter beschikking. Op 23 januari 2004 neemt Kay ontslag en verklaart dat er naar zijn bevindingen geen chemische, noch biologische wapens zijn en evenmin een nucleair programma. Hij denkt dat die wapens en programma's er ook niet geweest zijn in de jaren negentig. Dat een man met zijn geschiedenis tot deze conclusie komt en stelt dat de regering Bush moet toegeven dat ze het bij het verkeerde eind had, is veelzeggend. Deze gebeurtenis was het eerste moment dat ook in Amerika in bredere kringen vragen gesteld gingen worden over de motieven voor de oorlog.

Los van de eventuele aanwezigheid van chemische en biologische wapens kun je pas een bedreiging voor andere landen vormen als je die wapens ook kunt inzetten. Daar heb je dragers voor nodig zoals vliegtuigen of lange afstandraketten. Daar hebben we eigenlijk voor de oorlog nauwelijks iets over gehoord. Duidelijk was wel na afloop van de eerste golfoorlog dat er zo goed als geen straaljager of ander vliegtuig meer was in Irak. Mocht er ergens nog een op duiken dan zou het een korte vlucht zijn aangezien de Amerikanen en Engelsen het luchtruim beheersten en er continu patrouilleerden (en bombardeerden). Lange afstandsraketten dan? Ook hiervan werd aangenomen dat die er niet meer waren. Er werd hooguit gespeculeerd dat een enkele Scud ergens verborgen kon zijn. Wat dit betreft bevreemdt het niet dat Israël de laatste jaren zich wat dat betreft niet acuut bedreigd voelde door Irak. Raketten die wel gevonden werden door de wapeninspecteurs van de VN en die Irak volgens VN-resoluties niet mocht bezitten, aangezien ze een reikwijdte hadden die net iets te groot was, werden niet verzwegen of verstopt, maar door Irak vernietigd. De eerste weken van de oorlog leek er een 'wishfull thinking' aanwezig bij de media over Scud-aanvallen. De paar midden-lange afstandsraketten die Irak wist af te schieten richting Koeweit werden elke keer voor Scuds aangezien, waarbij zo iets gesteld werd als: zie je wel, de schurk heeft nooit meegewerkt. Elke keer bleek na een dag dat er toch geen sprake was van een Scud en later is er ook geen enkele gevonden in Irak.

Over het wel dan niet meewerken van Irak aan een oplossing van het conflict zijn er het afgelopen jaar nog enkele aardige details aan het licht gekomen. Jihad Ali Ballout, een Libanese diplomaat die lange tijd tot de vertrouwelingen van de Iraakse dictator behoorde - hij fungeerde in de jaren negentig als speciale gezant voor Saddam in Washington - zegt dat na de desastreus verlopen Golfoorlog in 1991 herhaaldelijk toenadering tot de VS is gezocht. In 1993 werd Ballout door Saddam naar Washington gestuurd om een brief aan de toenmalige president Bill Clinton te overhandigen. ''We kunnen geen olie drinken,'' luidde de boodschap van de Iraakse leider, die benadrukte dat de ''Verenigde Staten over de beste middelen beschikken om de Iraakse bodemrijkdommen tot ontwikkeling te brengen''. Clinton wees het aanbod af, aldus Ballout. Het antwoord van Washington luidde: 'We willen het lichaam, maar zonder hoofd.' Vanaf dat moment was de strategie van Saddam erop gericht om tijd te winnen, in de hoop dat internationale ontwikkelingen de opzet van de Amerikanen zouden doorkruisen. En over de laatste maand voor de oorlog zijn hier en daar wat berichten opgedoken die het beeld schetsen van een Saddam Hoessein in paniek, die er werkelijk alles voor over heeft om een oorlog te voorkomen en zo naïef is te denken dat het de Amerikanen werkelijk om de wapens zou gaan. De Iraakse veiligheidsdienst heeft Washington proberen te overtuigen dat Irak niet langer massa-vernietigingswapens bezat en stelde voor om Amerikaanse troepen en experts dit te laten controleren; verder bood zij steun aan een VS-plan in het Arabisch-Israelisch vredesproces, en aan het overhandigen van personen die verdacht werden betrokken te zijn bij de aanslag op het World Trade Center in 1993. Als laatste werd gezegd dat als het om olie ging, er gepraat kon worden over olie-concessies aan de VS.

Inmiddels zijn er ook enkele voormalige medewerkers van de regering Bush gaan praten. De laatste is Clarke, in een interview met het Amerikaanse nieuwsprogramma '60 minutes'. Clarke was destijds adviseur op het gebied van terrorisme en had enkele dagen na de aanslagen overleg met onder meer Bush en Rumsfeld. "Rumsfeld zei dat we Irak moesten bombarderen. Ik zei dat Al-Qaeda in Afghanistan was. Rumsfeld antwoordde dat er in Afghanistan geen geschikte doelen waren om te bombarderen en in Irak wel.'' Bush zou zich achter zijn minister hebben opgesteld. Maar de bekendste is wel de voormalige minister van handel Paul O'Neill. Ook hij deed een interview met '60 minutes'. Hij stelde hierin dat hij nooit enig bewijs heeft gezien van de aanwezigheid van massa-vernietigingswapens in Irak. Hij zegt ook dat al op het moment dat de regering Bush aantrad er gesproken werd over een invasie van Irak door de VS. Hij vertelt over een bijeenkomst op het Witte Huis: "Ik denk dat ze wilde geloven dat er een connectie was tussen Irak en Al Qaeda." "Maar de CIA was er, de FBI was er, ik was aanwezig en zei, 'We hebben deze zaak al jaren onderzocht. In al die jaren is geen connectie gevonden'".

Samengevat: het hele verhaal van bedreiging is geconstrueerd om een invasie mogelijk te maken. Na de eerste golfoorlog en tien jaar sancties was Saddam voor niemand buiten Irak nog een bedreiging. Niet voor zijn buurlanden en dus al helemaal niet voor de VS. Irak was van een rijke moderne natie weer een gewoon derde wereldland geworden met alle bijkomende gebreken die vooral de bevolking troffen. Het enige waar Saddam nog een beetje mee bleef prikken was de uitbetaling van sommen geld aan families van zelfmoordcommando's in de Palestijnse Bezette Gebieden. En natuurlijk was hij nog wel een bedreiging voor de eigen bevolking. Maar dat is wel de laatste reden waarom de VS Irak zijn binnen gevallen.