YOMANGO en het verdraaide kapitalisme     YOMANGO heeft 't 'm gelapt, zoveel is zeker. Het verhaal rolt nu langzaam de wereld over. YOMANGO saboteert het kapitalistisch systeem met haar eigen middelen en heeft daarbij ook nog een hoop lol. Het heeft alles te maken met merken, logo's, brands en gaat als volgt...   Mango is een hippe internationale kledingketen. YOMANGO betekent (in plat Spaans) "ik jat". Een groep mensen uit het actiewereldje van Barcelona besloot een eigen merk te lanceren, YOMANGO, voor gestolen kleding. Er werden labels ontworpen die je op je kleren kan naaien en de coolste broeken in de kledinglijn zijn die met een gat in de achterzak (waar de alarmklip zat die je er bij de geslaagde winkeldiefstal af moest rukken). Het merk werd met een groot spektakel gepresenteerd en het media-schandaal dat volgde leverde een hele rits gratis reclame op. YOMANGA is een hit.   Modeshow YOMANGO werd op 5 juli door middel van een even chaotische als vrolijke modeshow in een van de voornaamste koopgoten van Barcelona aan de buitenwereld gepresenteerd. Voor de deur van kledingketen Bershka werd een catwalk afgezet met plastic linten met het opschrift "gratis geld". Een hoop vreemd geklede arty uitziende personen presenteerden vervolgens met veel herrie een show die onmiddellijk de aandacht trok van het voltallige winkelpubliek. Daar werden ook de helden van de dag voorgesteld, zoals een Mad Max‑achtig figuur met een soort hooivork en andere types met kleren die handig zijn bij winkeldiefstal: een hip jasje met tientallen zakken, een ijzeren koekblikhandtas dat voorkomt dat het winkelalarm afgaat als je er iets instopt en naar buiten loopt, enzovoorts. De modeshow begon te paraderen en werkte langzaam naar het hoogtepunt toe. Voor het onthullen van het topmodestuk werd een vrijwilliger uit het publiek gevraagd, die zich prompt aanmeldde. De goedlachse jongeman werd naar een geïmproviseerd kleedhokje geleid waar hij zich tot het ondergoed uit moest kleden. Vervolgens werd hem verzocht even te wachten, want het topstuk uit de collectie moest nog gehaald worden. Uit het belendende filiaal van Bershka wel te verstaan. Terwijl de helden‑van‑de‑dag gevolgd door tientallen mode‑activisten naar binnen gingen, legde de omroeper professioneel uit dat iedereen moest uitkijken naar de verovering die naar buiten zou komen.   Politieke rel Na een tiental minuten begonnen alle alarmbellen van het winkelbedrijf te rinkelen en kwam het uitverkoren modestuk naar buiten; een foeilelijk jurkje van 10 euro. Het instant‑model trok dat aan en paradeerde er onder luid applaus van de honderden toeschouwers mee rond, waarna de hele stoet naar het museum voor moderne kunst (CCCB) vertrok. Daar vond op dat moment de feestelijke opening van een tentoonstelling plaats en werd de jurk geëxposeerd, zoals de organisatoren verplicht waren. Ze hadden zich namelijk aangemeld als onderdeel van een chique cultureel programma van de stad Barcelona. Op die manier hadden ze zelfs een flink bedrag subsidie ontvangen, waarmee de actie bekostigd was. De media roken meteen een lekkere politieke rel. Hoe kon een openlijk gestolen ding nu in een gerenommeerd gemeentelijk museum geëxposeerd worden? En hoe was het in godsnaam mogelijk dat de organisatoren van de openlijke winkeldiefstal subsidie van diezelfde gemeente hadden kunnen incasseren om de volstrekt illegale actie mee uit te voeren? De jurk in het museum verscheen overal in de kranten en op tv. Na een paar dagen haalden de YOMANGO's de jurk plotseling uit het museum weg. Vervolgens hebben ze hem in de etalage van een andere winkelketen gezet, met een bordje erbij dat verklaarde "YOMANGO gaat niet over diefstal of toeëgening van eigendommen, maar over vrije rondgang van goederen en van verlangens. Deze jurk verdween, zwierf door de straten, ging feesten, en wil nu meer. YOMANGO. Wil je het? ... je hebt het". Beide winkelketens werden per telefoon ingelicht. Ze wisten niet wat te doen met de jurk. Achteraf bleken beide winkelketens eigendom van dezelfde miljonair, maar dat wisten de uitvoerders niet eens.   Chocola Op het NoBorderkamp in Straatsburg in juli is een flinke YOMANGO‑delegatie aanwezig om te vertellen over hun campagne. Ze hebben een video bij zich met beelden van de modeshow. Dezelfde groep heeft eerder de hilarische video New Kids On the Black Block gemaakt, waarin een interview met de jongenspopgroep New Kids on the Block gemixt is met gepaste beelden van globaliseringsdemonstraties en rellen. Aam het begin van de YOMANGO‑workshop in het tentenkamp worden   aan de deelnemers brokken chocolade uitgedeeld die tevoren uit een supermarkt zijn bevrijd. Twee YOMANGO‑leden leggen uit hoe ze hun campagne gestart zijn: ,,Het is een hoop werk geweest. We hebben eerst een half jaar wekelijkse workshops georganiseerd, waarbij we krakers, kunstenaars en vormgevers bij elkaar brachten. We wilden dat er veel mensen bij betrokken waren, maar ook dat het er allemaal echt mooi uitzag. Langzaam maar zeker werd het concept duidelijk en ontstond er een serie instrumenten. Affiches, labels, kleding, performances... Er moest ook van alles uitgezocht worden; hoe alarmsystemen in winkels werken, trucs van reclamecampagnes, dat soort dingen. Het kwam dus echt niet uit de lucht vallen.''  Na de inhuldigende modeshow werden wekelijkse publieke bijeenkomsten georganiseerd, waarbij gratis maaltijden gekookt werden voor de deelnemers. De ingrediënten werden door de deelnemers meegebracht en waren meestal weggehaald uit dure winkels en supermarkten. ,,Waar het ons om gaat is dat mensen dwars door het model heenbreken dat de winkelbedrijven en de reclame‑industrie voor ons bedacht hebben'', legt een van de YOMANGO's uit. ,,Die praten iedereen eerst allerlei behoeftes tot consumptie aan, om ze vervolgens te dwingen hun schaarse centen daarvoor neer te tellen. Onze boodschap is dat je zelf kunt bedenken wat je wenst, en dat je vervolgens gewoon kunt pakken wat je echt wilt, ook als je daar het geld niet voor hebt.''   Circuleren Op de culturejammers‑avond van de PGA‑bijeenkomst in Leiden, begin oktober, was YOMANGO ook aanwezig. Het flitsende filmpje van de modeshow werd vertoond en Leo en Avid vertelden wat hen bezielt. Leo begint zijn betoog met herinneringen uit zijn jeugd. Hij vertelt dat hij soms enorme zin had in snoep, maar dat niet mocht kopen van zijn oma. Avid showt vervolgens het hippe winkeldievenjack, met de vele zakken. Inclusief een zak achterop de rug: ,,daarin kun je dingen doen die je zelf niet meer nodig hebt, of die je weg wilt geven, die kunnen anderen er dan makkelijk uit pakken.'' YOMANGO wil niet zozeer diefstal propageren, maar het verschijnsel bezit laten verdwijnen, legt Avid uit. ,,Waar het om gaat is dat alles zoveel mogelijk vrij kan circuleren. Dat geldt niet alleen voor goederen, maar ook voor het leven zelf, voor mensen, gedachten, verlangens... hoe minder dat soort dingen beperkt worden, hoe prettiger het leven is.'' Het voordeel van de YOMANGO-campagne is, volgens Avid, dat je niet bang hoeft te zijn dat die vercommercialiseerd wordt, zoals tegenwoordig met zoveel protestacties binnen de globaliseringsbeweging gebeurt. ,,Bij ons is dat juist de bedoeling. We zouden het geweldig vinden als het bedrijfsleven er mee weg zou lopen en het YOMANGO‑logo verder zou helpen verspreiden'', aldus Avid. Intrigerend is de uitsmijterleus van de campagne: "YOMANGO: Omdat geluk niet te koop is". Een grimlach naar de reclameleuzen, die juist voortdurend het tegenovergestelde willen suggereren.   Kritiek Na afloop van de culturejamming‑avond praat een veertigtal mensen na op een stil plekje bij de Burcht in de Leidse binnenstad. Af en toe schuift er een nieuwe PGA‑ganger aan, of struikelt er een dronken Delftenaar langs die wat onduidelijks roept. Sommigen middernachtelijke workshoppers willen graag hun morele twijfels overbrengen aan de YOMANGO's: ,,de wereld gaat juist kapot aan teveel consumptie en jullie propageren dat iedereen er maar op los consumeert.'' Leo en Avid bestrijden zulke kritiek vriendelijk: ,,in feite maken we ter plekke een volstrekt andere economie. Deze is niet op geld gebaseerd maar op ruil en verlangen. Bovendien krijg je onvermijdelijk een heel andere verhouding met dat wat je consumeert, als je het uit een winkel moet stelen. Je gaat meestal juist veel bewuster consumeren, en alleen dát halen waar je echt behoefte aan hebt of waar je echt naar verlangt. Er bestaat immers constant het gevaar dat de prijs die je moet betalen zal bestaan uit arrestatie en zelfs mogelijk veroordeling tot gevangenisstraf. Dat is nog eens wat anders dan het volgooien van je boodschappenmand.'' Daarnaast wil YOMANGO ook het recht op rijkdom betwisten: ,,In die zin dat het normaal is dat sommigen 'recht' hebben op een luxe leven, en de rest zich moet beperken tot bagger uit de ALDI. Wij vinden dat iedereen champagne bij het ontbijt moet kunnen drinken als die daar zin in heeft...'' YOMANGO heeft een pastelkleurige poster geproduceerd die grote aftrek geniet. De voorzijde bestaat uit een gestileerde tekening van een mevrouw die iets in haar tas stopt, met het reclame‑achtige opschrift: "Het gaat om het uitvinden van nieuwe gebaren die bij hun herhaling nieuwe werelden openen om in te leven", gevolgd door wat pseudovage kreten die gestolen lijken van de reclameleuzen van de winkelbedrijven: "YOMANGO is jouw stijl, gedurfd, altijd vernieuwend" (...) YOMANGO is bij je op je beste momenten, die momenten die niets kosten, wanneer je wilt... YOMANGO is heel erg in jezelf, YOMANGO, wil je het? ... je hebt het. YOMANGO, in jouw winkelcentrum www.YOMANGO.org ". De achterzijde van de poster staat vol achtergrondinformatie. Zoals een zeer leerzaam interview met de directeur afdeling Zuid-Europa van het Amerikaanse winkelbeveiligingsbedrijf Checkpoint Systems, de grootste producent van alarmsystemen voor winkels (zie kader).   Kees Stad   YOMANGO: www.yomango.org Voor beelden modeshow: www.sindominio.net/lasagencias/YOMANGO/accion.html.     [kader, kleine letter]   Interview met Checkpoint Systems   Wat wordt er nou het meest gestolen door ons Spanjaarden?> Alcoholische dranken, vlees... Vlees?! Ja, dat staat bovenaan de lijst meest gestolen artikelen. Daarna komen cosmetische artikelen, parfum en zeep, tabak, chocolade, videobanden, cd's en kleding... Merkwaardige lijst... Verschilt dat per land? Nee. Het verschilt per bedrijfsoort. De artikelen die ik opsomde worden het meest gestolen in grote zaken: supermarkten en warenhuizen. In welke landen wordt het meeste gestolen? De grootste mate van 'verlies van onbekende herkomst' (zoals we tekorten in de inventaris door diefstal of vernieling van de waren betitelen) doen zich voor in het Verenigd Koninkrijk, Griekenland, Frankrijk en Noorwegen. Aan het andere uiterste vertonen Duitsland, Zwitserland, Zweden, Denemarken en Oostenrijk de laagste cijfers. Zou je iets meer in kunnen gaan op de term "verlies van onbekende herkomst"? Jawel. Diefstal is verantwoordelijk voor zo'n 82% van het onbekende verlies. Zo'n 46% van die diefstal is extern, 29% is interne diefstal en 18% is het werk van toeleveranciers. De rest, 18% zijn verliezen die voortkomen uit interne vergissingen. Het lijkt wel of iedereen steelt? Het afgelopen jaar heeft de Europese detailhandel 1.266.555 wetsovertreders voor diefstal aangehouden, in merendeel klanten. Om hoeveel geld ging het? Gemiddeld vertegenwoordigt het onbekende verlies 1,42% van de facturering. Het is een wat radicale manier om de prijsstijgingen te compenseren. Kies niet te makkelijk de kant van de wetsovertreders. Weet je wat dat betekent? Het gaat om zo'n 28.900 miljoen euro per jaar. Omgeslagen per hoofd van de Europese bevolking komt dat neer op een bedrag van 76,83 euro per ingezetene. Dus iemand heeft een fles whisky achterovergedrukt die eigenlijk mij toekomt? Gelukkig steelt niet iedereen. Maar een persoon kan in een keer wel tien of vijftien flessen meenemen. Hoe gaat dat in z'n werk? Ze maken speciale kleding met opbergplaatsen, speciale onzichtbare verstevigde zakken waar de flessen in gedeponeerd kunnen worden. Vertel eens over dat vlees. Ik zal je een voorbeeld geven: in een van de grote winkels viel een oudere mevrouw flauw. Toen ze haar kleding openmaakten zodat ze wat makkelijker kon ademhalen, ontdekten ze dat ze tussen haar borsten een bevroren konijn had verstopt die zo koud was dat ze onderkoeling opliep. Arme vrouw, ze verdient eigenlijk twee konijnen Goederen die makkelijk te pakken zijn, zoals scheerspullen, bestek, DVD's, bijouterieën... zouden veel goedkoper zijn als er niet zoveel van gestolen werd, omdat de producenten dan niet de verliezen van de waren hoeven te incasseren. De diefstallen hebben dus ook een effect voor de consumenten Heb je nog meer verhalen over diefstal door vrouwen? Een van de technieken die specifiek door vrouwen benut wordt, is die van de nepzwangerschap. Sommigen hebben zich daarin geperfectioneerd en een plastic buikvormige holte gemaakt waarin ze allerlei spullen kunnen stoppen. Anderen maken een ijzeren ceintuur. Waarvoor dient dat? Ze hangen er hele hammen aan. En dan heb je nog de methode 'pak zeeppoeder'. Hoe werkt die dan? Ze stoppen een fototoestel in een groot pak zeeppoeder, of een ander waardevol object en kijken of ze ermee weg kunnen komen. Een van de grootste problemen voor de grote warenhuizen is de zogenaamde 'onverbloemde diefstal'. Hoezo onverbloemd? De mensen vullen hun winkelwagen ter waarde van 162 tot soms wel 500 euro en lopen er gewoon mee naar buiten zonder te betalen. Deze manier van diefstal bezorgt de grote detailhandel een geschat verlies van zo'n miljoen euro per jaar. En kiezen ze dan voor de betere merken? Ja, jazeker, de mensen weten wat ze doen. In de winkels worden het meest merkproducten gestolen. En in schoenenwinkels of op de schoenenafdeling doen mensen gewoon schoenen aan en lopen er dan mee naar buiten. En dan heb je nog de mensen die zich voordoen als onderhoudsmonteurs. Die nemen dan zeker spullen in hun gereedschapskist mee naar hun bestelauto? Ja, met de smoes dat ze de verlichting komen reviseren of een leiding moeten vervangen jatten ze naar believen! Hoe stelen de leveranciers? Ze brengen het een en nemen het ander mee. Wat gebeurt er met personeel dat betrapt wordt? In Europa wordt 92% ontslagen en in 53% van de gevallen wordt de politie erbij gehaald. Van de diefstal door klanten komt echter slechts 24,3% op het politiebureau terecht. Wat stellen jullie, de experts, voor om er tegen te doen? Uitbreiden van het alarmsysteem met circuits van radiofrequentie die aan de producten gehecht wordt. Een geïntegreerd circuit is het beste, dat onzichtbaar is en al in de fabriek aan het product toegevoegd wordt. En dat blijft er dan ook altijd inzitten? Er zijn al producten waarbij dat zo is. Bijvoorbeeld in de zool van veel schoenen, in de kraag van een jack of onder het etiket van flessen. Op den duur zullen de kassa's gewoon verdwijnen. De klant passeert met zijn winkelwagen een poort die automatisch de prijs van alle producten registreert en optelt. De gedetailleerde bon wordt opgestuurd naar huis en het bedrag wordt van onze bankrekening afgehaald. Wat dacht je daarvan?