Volksraadpleging Oost-Timor

De campagne voor de volksraadpleging op 30 augustus '99 voor onafhankelijkheid of autonomie voor Oost-Timor staat onder hoogspanning. Pro-Indonesische milities en Indonesische strijdkrachten bepalen het beeld: angst, intimidatie, geweld, schietpartijen. Op 11 augustus schoten milities twee Timorese studenten dood, afgelopen week werden twee Australische studenten beschoten toen milities en soldaten het vuur openden op een gebouw van een onafhankelijkheidsraad, op 19 augustus werd een menigte naast een kerk het doelwit. Het kantoor van de grootste pro-afhankelijkheidsorganisatie werd onder vuur genomen op de 54e verjaardag van de onafhankelijke republiek Indonesië. Milities kidnappen Timorezen uit hun huizen en roven bij voortduring registratieformulieren voor het refendumuit de kantoortjes. Ook gebouwtjes van UN-waarnemers zijn voortdurend mikpunt van militiegeweld. Deze week moesten waarnemers zelfs uit een kantoor geëvacueerd worden naar de buitengrens van de stad. De verblijfplaats van de woordvoerder van Unamet (United Nations Mission East-Timor) werd beschoten. Internationale waarnemers worden met de dood bedreigd. De milities werpen overal road-blocks en checkpoints op langs toegangswegen ter hindering van voorstanders van de onafhankelijkheid. Een leider van de milities staat in nauw contact met het Indonesische leger en de milities zijn voorzien van geavanceerde wapens. Zij hebben zo ongeveer de oorlog verklaard aan pro-onafhankelijkheidsstrijders. Met name het grensgebied met West-Timor, waar veel milities zitten en het gebied controleren, is de situatie gevaarlijk. Er is zelfs sprake van geheime militaire plannen van Indonesië om 50.000 Oost-Timorezen uit dat gebied te evacueren. De Indonesische politie grijpt niet in, terwijl deze verantwoordelijk is voor handhaving van orde en veiligheid.

De VN organiseren het referendum. De enige officiële waarnemers zijn Indonesië en Portugal. Nederland noch de EU hebben een officiële missie afgevaardigd. De meeste waarnemers zijn vrijwilligers uit diverse landen, verenigd in Ifet (International Federation for East-Timor). Unamet en Ifet eisen van de Indonesische regering serieuze ontwapening van de pro-Indonesië milities, arrestatie van schietende militieleden en terugtrekking van leger en politie die zich achter de milities scharen. Een senator-waarnemer uit de VS heeft beide presidenten Clinton en Habibie voorgesteld gewapende VN-blauwhelmen naar Oost-Timor te sturen ter preventie van een bloedbad, voor en na de volksraadpleging.

Indonesië staat onder internationale druk. De VS wil haar financiële en militaire steun aan Indonesië opschorten als Indonesië blijft weigeren het militiegeweld een halt toe te roepen. De Indonesische militaire dictatuur laat niet alleen op Oost-Timor haar geweld zien: Atjeh, inmenging bij de gevechten op het Zuid-Molukse eiland Ambon, op Iriyan Jaya, op Sulawesi bij de opstand, brand en uitbraak uit de gevangenis in Ujung Pandang door honderden gevangen 'ter ere van' amnestie vanwege de 54-e verjaardag van Indonesië. Op deze dag vierden Oost-Timorezen massaal de nu al 24 jaar gevoerde onafhankelijkheidsstrijd van de organisatie Falintil.