PERSBERICHT 22 januari 2004 OPENBAAR MINISTERIE SEPONEERT ONDANKS DOOD DOOR SCHULD IN ZAAK OVERLEDEN ILLEGAAL IN GRENSGEVANGENIS door Autonoom Centrum FOUSSINI BARAYA overleden in de grensgevangenis, Amsterdam, op 14-01-2003 geboren in Trabazan, Burkina Faso, op 01-01-1972 foto: Hilco Koke Langer dan een jaar ligt Baraya in een anoniem graf in A'dam [paaltje 615]. Hij stierf in de grensgevangenis op 14 januari 2003 waar hij geen medische zorg ontving. Hij was al bij zijn binnenkomst in Nederland op 28 oktober 2002 ziek, doch werd opgesloten bij de vreemdelingenpolitie Venlo en vanaf 7 november 2002 in de grensgevangenis. Geen instantie verleende hem medische hulp. Na driekwart jaar onderzoek naar de toedracht van zijn dood rapporteert het Openbaar Ministerie (OM) op basis van een Rijksrecherche-onderzoek, een rapport van het nederlands Forensisch Instituut en de Inspectie van de Gezondheidszorg dan eindelijk en trekt de volgende conclusies: B. is overleden aan een Toxopasmose-infectie. Er is sprake van nalatigheid van de behandelend arts en van de twee betrokken verpleegkundigen. Zij hebben onderschat hoe ernstig ziek hij was en pas in een zeer laat stadium is geprobeerd om opname in een ziekenhuis te bewerkstelligen. Er is geen juiste diagnose gesteld, de klachten werden verklaard door psychische belasting. De nalatigheid van de kant van de verpleegkundigen valt niet te kwalificeren als dood door schuld in de zin van het Wetboek van Strafrecht. De nalatigheid van de arts valt wel te kwalificeren als schuld. Het OM verwijt de arts dat hoewel er duidelijke signalen waren dat de lichamelijke toestand zeer slecht was, hier foutief op heeft gereageerd en het slachtoffer niet naar specialistische hulp heeft verwezen. Ook heeft de arts verzuimd het slachtoffer over te laten brengen naar een ziekenhuis, toen dat geboden was. Hierdoor heeft het slachtoffer niet de benodigde therapeutische opties gehad, waardoor hij wellicht genezen had kunnen worden. Inmiddels heeft de Inspectie voor de gezondheidszorg een klacht ingediend tegen onder andere de arts bij het Medisch Tuchtcollege (wie nog meer is aangeklaagd is niet bekend). Op grond van de mate van schuld alsmede de zwaarte van de procedure bij het medisch Tuchtcollege, 'prevaleert' de tuchtprocedure boven een strafrechtelijke procedure en wordt de zaak tegen de arts geseponeerd. Het Autonoom Centrum staat versteld dat het OM de zaak seponeert. Dit oordeel is het zoveelste bewijs dat illegalen in Nederland tweede rangsburgers zijn. Wij achten de arts niet alleen verantwoordelijk, maar het hele vreemdelingenapparaat. Vanaf het moment dat de man Nederland binnenkwam had hij een goede verzorging moeten hebben. Het beleid is echter gebaseerd op uitsluiting en opsluiting met afschrikking als doel en Baraya is hier een dodelijk consequentie van. Het Grenshospitium is uit onze contacten met de gevangenen een aaneenschakeling van klachten over de medische zorg. Het moest eens zover komen. De Geneeskundige Inspectie deed eveneens onderzoek naar functioneren van de Medische Dienst n.a.v. de zaak Baraya in beide grensgevangenissen A'dam (Bijlmerbajes en Tafelbergweg). Onlangs schreef de GI hierover een brief aan minister Verdonk. Baraya zelf heeft wel om medische hulp gevraagd. Hij verliet zijn land in oktober om in Europa medische behandeld te worden. Hij had enkele dagen voor binnenkomst in Nederland foto's laten maken in een Parijs' ziekenhuis. De vreemdelingenpolitie Venlo stuurde hem wel naar een ziekenhuis voor een eerste onderzoek. In de rapportages staat dat hij leed aan 'een vorm van niet-besmettelijke tuberculose'. Het is absoluut onbegrijpelijk dat 'gevangenispersoneel', met name medici, maar ook bewakers, directie, ieder die hem gezien heeft, hem doodziek in zijn cel heeft gelaten in plaats van alarm te slaan en hem te laten opnemen in een ziekenhuis. De Medische Dienst heeft hem nooit serieus behandeld. Een medewerker van het IOM (Baraya wilde 'vrijwillig' terugkeren) die twee terugkeergesprekken met hem voerde, constateerde dat hij ziek was. Een arts in de grensgevangenis heeft hem in de nacht voor hij stierf bezocht maar vond geen reden hem naar het ziekenhuis te sturen. De directeur van de grensgevangenis belde 1 dag voor zijn dood naar twee ziekenhuizen voor opname, kreeg te horen dat deze vol waren en staakte vervolgens zijn belronde. Enkele dagen voor zijn dood is Baraya nog als strafmaatregel omdat hij een bewaker duwde in een isoleercel gezet. Toen hij daar na enkele dagen uit kwam, was hij er nog slechter aan toe; ook sprak hij niet meer, verklaarden medegevangenen. Na uitgelekte rapportages van de bewaking grensgevangenis, die de Volkskrant in mei '03 publiceerde, organiseerde het Autonoom Centrum (AC) samen met de wakegroep een wake bij zijn graf. Het AC heeft al het mogelijke gedaan om Baraya's familie of nabestaanden te traceren, iets dat Justitie bleek te hebben nagelaten. Justitie zwijgt al sinds de dood van Baraya over deze ernstige kwestie. De spanning in de grensgevangenis onder personeel en gevangenen heerst nu al meer dan een jaar. De directie zweeg ook tegen de gedetineerden die direct na Baraya's dood in hongerstaking gingen en een petitie opstelden, geshockt en bezorgd als ze waren over de 'zorgverlening' en Medische Dienst. Zij protesteerden tegen vreemdelingendetentie en de gevolgen daarvan, die uiteindelijk dus tot de dood kunnen leiden. De directie beloofde de gevangenen, die ook informatie over het autopsierapport van Baraya wilden, in te lichten, maar liet dat na. Als een persoon bij Justitie achter de tralies zit, in vreemdelingendetentie is dat om niets en zonder maximumtermijn, dient Justitie de volle 100% zorg te verlenen en zeer alert te zijn op kwalen. Juist in vreemdelingendetentie hebben veel mensen medische klachten als hoofdpijn, slapeloosheid, benauwdheid, spanning, soms nasleep van tropische ziektes, etc.. Echter de Medische Dienst (MD) betracht terughoudendheid met behandeling - bedoeling is immers de mensen spoedig uit Nederland te verwijderderen. De MD geeft maar liever een paracetamolletje. Alleen als iemand heel medisch urgent is zou er worden ingegrepen. De regel is dat gevangenen in principe slechts één keer per week de dokter mogen zien en zij dienen voorafgaand daaraan eerst een briefje in te vullen. Als bewakers medische zaken signaleren kunnen ze de MD inschakelen, maar zelf kunnen die zorgfunctie niet op zich nemen. Deze veel te minimale zorg bestaat nu al jaren in elke vreemdelingengevangenis, ook weer in de nieuwste Uitzetgevangenissen Rotterdam Airport en Schiphol. Enkele voorbeelden uit de jaren: - In 1992 overleden de hoogzwangere mevrouw Jacqueline Muluta en haar aanstaande kind, nadat haar onder andere door de MD-grensgevangenis geen adekwate medische zorg was verleend. De vrouw stierf in een ziekenhuis waar ze acuut werd opgenomen nadat zij uit de grensgevangenis was ontslagen. Veel mensen lijden in vreemdelingendetentie maar worden aan hun lot overgelaten. - Een man in de grensgevangenis die alsmaar hoofdpijn had omdat hij zijn bril niet meer had, wist hij, vroeg dus een bril aan de MD. Tevergeefs. Het AC bemiddelde en hielp hem aan een vertrouwensarts die inderdaad constateerde dat hij een bril nodig had die hij hem voorschreef en verschafte. - Een man werd na een mislukte uitzetting teruggeplaatst in de grensgevangenis. Hij was door marechaussee geslagen wegens zijn verzet. Hij werd niet geholpen door de MD. - Idem bij een man die zelfs een gebroken arm bleek te hebben. Hij werd in eerste instantie door de MD weggestuurd met pijnstillers. Het Autonoom Centrum heeft zich altijd tegen vreemdelingendetentie gekeerd en bepleit de vrijheid voor iedereen. Zolang niet vluchtoorzaken wereldwijd worden opgelost - en het rijke Nederland kan en moet haar bijdrage hieraan leveren - moeten vluchtelingen en illegalen worden opgevangen. Opsluiten moet verboden worden. Onopgehelderde vragen rond Baraya's situatie: Chef VD Venlo, dhr. Willems, meldt telefonisch dd. 15-08-'03, dat 'bij de VD Venlo vraagtekens waren over de gezondheid van de heer Baraya. De VD twijfelde wel aan zijn gezondheid en was niet gerust op zijn situatie', aldus dhr. Willems. De VD tracht in zulke situaties de vreemdeling versneld en zo spoedig mogelijk in een HvB te krijgen -als dat het traject is- 'alwaar verzorging eventueel in een ziekenhuis beter gewaarborgd is dan bij de VD', aldus Willems. De VD kreeg over Baraya geen medisch dossier overgedragen van het ziekenhuis Venlo. Kreeg het GH een medisch dossier? Baraya is op 1 november '03 een dag opgenomen in ziekenhuis Venlo omdat men dacht dat hij malaria had; Baraya zelf had gemeld TB te hebben; de vrees bestond dat hij open TB zou hebben. Chef VD Willems leest in een telefoongesprek met het AC voor uit een document in de computer: "Op 07-11-'03 werd Baraya in het GH geplaatst waar ook een identiteitsonderzoek plaats zou vinden. Later wordt geconstateerd dat hij verzwakt is door weinig eten en drinken. Op 10-01-'03 vindt er een presentatie plaats bij de ambassade van Burkino Faso te Brussel. Deze was bereid tot afgeven van een laissez-passer. Het IOM zou een terugvlucht aanvragen. Op 13-01-'03 ligt er een aanvraag tot opname in het ziekenhuis van de Penitentiaire Inrichting Scheveningen, maar deze ziet geen aanleiding tot opname. In de nacht van 13 op 14 januari '03 is een arts op bezoek in zijn cel, die ziet evenmin aanleiding tot opname. De volgende ochtend blijkt Baraya overleden." *PI Scheveningen ziekenboeg Hoezo zag het ziekenhuis op 13 januari, 1 dag voor zijn dood, geen aanleiding tot ziekenhuisopname; is er een medische diagnose gesteld dan, zoja, welke? Ook een tweede ziekenhuis zou gebeld zijn door de directeur grensgevangenis. Welk? Waarom geen opname? De situatie was immers urgent? Daaris altijd plaats voor in een ziekenhuis. Justitie moet dit toch organiseren, ook extra plaats voor noodgevallen. *Medische Dienst GH Was er medisch dossier GH van Baraya. Is er overdracht gepleegd van medisch dossier Baraya van VD Venlo plus ziekenhuis Venlo naar Medische Dienst GH, en zo niet, waarom niet? Wat was de uitslag intake MD GH en uitslag van de standaard X-ray onderzoek verricht bij elke NL binnenkomende vreemdeling. Welke medische handelingen zijn dan wel gepleegd zijn in GH; waarom hebben vk's noch arts medisch adekwaat gehandeld vanaf binnenkomst Baraya, gedurende november/december/januari en zeker toen hij steeds zieker werd en dat ook gesignaleerd werd door ander personeel, bewa's, medegedetineerden, IOM-medewerker. Hoe is het in godsnaam mogelijk dat de maatregel isoleercel (08-01?) werd opgelegd, zo vlak voor zijn dood toen hij al erg ziek was. Heeft Baraya in de iso volgens protocol een arts gezien? Of de Commissie van Toezicht? Zo nee, waarom niet, zo ja, constateringen/rapportage? Wat is de rol van de arts GH als doorverwijzer naar specialist/ziekenhuis in de zaak Baraya geweest? Hoe kan het zijn dat deze arts in de nacht van 13 op 14 januari geen aanleiding zag Baraya te laten opnemen? Heeft die arts hem wel gezien of was het telefonisch? *Op de rontgenfoto gemaakt in Franse ziekenhuis, nu in bezit bij IND, moet de status quo van Baray van dat moment, 26 oktober '03, te zien zijn. Waarom is die foto niet als basis gebruikt? *In ziekenhuis Venlo Viecuri Medisch Centrum Noord Limburg is Baraya op 1 november '03 een dag opgenomen omdat hij 'mogelijk malaria zou hebben'; de volgende dag was hij ontslagen '…omdat hij niets mankeerde'. Ook was er het vermoeden van open TB, waarop de volgende opmerking in een notitie bij de vreemdelingenpolitie Venlo: '(-) lijdt aan een niet besmettelijke vorm van TBC', uit een 'telefoonnotitie' van MvJ/IND aan de VD dd. 06-11-'03. Ook vermeld de notitie in een losse opmerking: ' (-) is heroinegebruiker'. De notities zijn gemaakt na de ziekenhuisopname en staan in verband met mogelijke medische behandeling tijdens vervolgprocedure. *Het AC heeft via allerlei kanalen getracht nabestaanden te doen opsporen via Rode Kruis Tracing Team, media en NL ambassade. Een medegevangene verklaarde op schrift dd. 30 juli '03 dat Baraya hem zelf vertelde dat hij een vrouw en twee kinderen had in Burkino Faso. De IND in 1e verhoor meldt dat burgerlijke staat 'ongehuwd' is. De medegevangene is door Baraya verteld dat deze reisde/handelde tussen Burkina en Ivoorkust. Wellicht is Baraya bekend in hoofdstad Ouagadougou. *IOM Een IOM-medewerker sprak Baraya twee keer. [dhr. Hans Van Rhee, IOM A'dam West 0900-7464466 ]. Hij konstateerde dat Baraya ziek was en verslechterde. In welk stadium bevond zich zijn terugkeeroptie en welke info / personalia voor reispapieren heeft het IOM, ivm traceren familie. Een terugkeerfunctionaris GH heeft Baraya ook gesproken en communiceerde hierover met VD Venlo en IOM Venlo. Wat heeft hij geconstateerd? En welke info heeft hij over personalia? *Ambassade BF Brussel Aanvraag laissez passer bij ambassade Burkina Faso Brussel was in voorbereiding, presentatie ambassade was gepland, volgens chef VD Willems (notitie dossier) zou Baraya op 10-01-'03 zelfs gepresenteerd zijn bij de Burkino Faso ambassade te Brussel en zou deze bereid zijn een lp af te geven. (Op 10 januari moet Baraya wel heel ziek geweest zijn, dus was hij wel in staat te reizen? En hij zat omtrent die datum in de isoleercel; ook de medegevangene verklaart dat Baraya op 8 januari '03 naar de isoleer moest en op vrijdag 10 januari rond het middaguur weer in zijn gewone cel gesignaleerd werd. Is Baraya dan op de 10e januari in persoon gepresenteerd, is alleen de IND gegaan of heeft er helemaal geen presentatie plaatsgevonden? Baraya was heel ziek, wie bepaalt dat hij in staat was te reizen cq dat het verantwoord was hem te laten reizen?! Heeft de ambassade Baraya dus wellicht gezien? Zo ja, wat constateerde deze? *Uitslag onderzoek Dublinclaim Volgens het dossier is een Dublinclaim gelegd op 06-11-'02, maar bij navraag bij Dublinburo [destijds in AC Rijsbergen, nu verhuisd naar AC Zevenaar, 0316-368728] was geen claim gelegd doch wel onderzoek gedaan naar mogelijk eerder verblijf in ziekenhuis Frankrijk. Volgens Baraya zelf was TB geconstateerd in een ziekenhuis in Parijs. De envelop waarin een rontgenfoto van hem bevat de volgende gegevens: naam Foussini Baraya, geb. datum 01-01-'72, Hopital Hotel Dieu, Pr.D.Vadrot (arts??), Urgences medico-chirurgicales, 23-10-'02, 17:06 uur. Resultaten Dublinonderzoek bij IND opvragen, m.n. aanknopingspunt ziekenhuis/rontgenfoto en andere personalia? *Speelde de Commissie van Toezicht nog een rol? Heeft de Commissie van Toezicht Baraya gezien, bv. in de isolatiecel? Nu zal de klacht bij de Medische Tuchtcollege moeten worden afgewacht. Opnieuw een lange procedure. Autonoom Centrum Tel 020-6126172 www.autonoomcentrum.nl uit de Volkskrant 29 juli '03 Iedereen zweeg nadat illegaal Baraya alleen in zijn cel was overleden. En nog durven mensen niet te praten, uit angst voor repressailles, staat te lezen in de Volkskrant van 29 juli '03. Alleen uit een intern verslag blijkt dat bewaarders vaker alarm sloegen over de zorgelijke medische toestand van de vreemdeling. Adequate medische hulp kwam echter niet. Vlak na Baraya's dood mochten de gedetineerden tijdelijk geen bezoek ontvangen. Volgens de directie om de rust weer terug te laten keren. Ook de vrijwillige bezoekersgroep, die geregeld opgesloten illegalen steunt, werd de toegang ontzegd. Maar ook daarna zwegen deze bezoekers die al jaren niet durven praten uit angst dat hun het bezoekrecht wordt ontnomen. Vluchtelingenwerk Nederland spreekt over een gesloten bolwerk. 'Niet iedereen durft te praten. Wij horen lang niet alles.' Over de medische dienst in het grenshospitium is de organisatie zeer kritisch, zeker na de dood van Baraya. 'Een verpleegkundige bepaalt of iemand wordt doorgestuurd naar de arts of psycholoog. Het is bijna onmogelijk voor een opgesloten vluchteling om een second opinion aan te vragen.' Een ex-bewoner van de Tafelbergweg, de dependance waar kinderen en gezinnen worden opgesloten, noemt een voorbeeld. 'Een man met een gebroken pols werd pas na drie dagen naar het ziekenhuis gebracht. Ze deden hem handboeien om.' De illegaal die zes maanden in detentie verbleef, durft niet met naam in de krant wegens de kans op uitzetting. 'Ik heb drie keer een zelfmoordpoging gezien', aldus de illegaal. 'Eind november sneed een Palestijn zijn polsen door met een plastic mesje. Pas toen de ambulance na een kwartier aankwam, deed iemand de celdeur open.' Meestal belanden vreemdelingen volgens hem na een suïcidepoging in een isoleercel. Datzelfde zegt Vluchtelingenwerk. 'Alleen de directie bepaalt vaak na een dag of er een psycholoog moet komen.' 'De dood van de heer Baraya is ingeslagen als een bom', zegt Jan Westhoff, voorzitter van de onafhankelijke commissie van toezicht bij het grenshospitium. 'Niemand hoort te overlijden in een cel.' Kort na Baraya's dood heeft hij enkele vragen gesteld aan de directie van het grenshospitium. 'De medische dienst is altijd een bron van zorg geweest voor zowel het grenshospitium als de commissie', erkent de voorzitter. Toch dacht hij dat het de laatste jaren beter ging, zeker na het ontslag van een dokter die slecht functioneerde. Klachten over de medische zorg krijgt de commissie zelden. 'Wij zijn ook geen experts op dat gebied, medische klachten horen eigenlijk bij de Tuchtraad.' De Willem II-gevangenis voor illegalen in Tilburg kampte ook jaren met een slecht imago omtrent de medische hulp aan gedetineerden. 'Dat liet behoorlijk te wensen over', zegt Anton van Kalmthout, voorzitter van de commissie van toezicht daar. Nu heeft de inrichting een eigen medische dienst met drie vaste artsen. Het grenshospitium huurt één arts in voor 22 uur per week.