door Monica van Eurodusnie mondiale werkgroep

30-01-2004

Dit jaar vond in Mumbay, India van 16 – 21 januari het World Social Forum plaats. Het vorig jaar nog in Porto Allegre (Brazilië) gehouden forum trok ook dit keer vele tienduizenden bezoekers. Minder massaal bezocht werden de twee gelijktijdig gehouden ‘alternatieve’ fora ‘Mumbay Resistance 2004’ en de ‘Peoples Movement Encounter 2004’. Minder massaal, maar wel beter en leuker, vindt Monika. Zij verblijft momenteel voor enkele maanden in India en Nepal, nam deel aan de verschillende fora en zette haar indrukken voor Dusnieuws op papier.

Aankomst in Mumbay

Zeven uur s‘ochtends. Na een twaalf uur lange treinreis kom ik aan in Mumbay. Twee deelnemers aan het 'Mumbay Resistance' komen mij ophalen van het station. Het zijn Olivier uit Genève, die ik ken van het Peoples Global Action (PGA) netwerk en een mij dan nog onbekende Yudhvir van de Bharatiya Kisan Union (BKU), een boerenbeweging uit India. Yudhvir heeft ook connecties met PGA. Hij nam in 1999 deel aan de door het PGA netwerk georganiseerde Karavaan van 500 Aziatische boeren door Europa. Hij blijkt zeer beleefd en bijzonder gastvrij. Hij is extra 2 dagen eerder met de trein vanuit Delhi vertrokken richting Gujarath (een andere staat in India), om daar een vriend op te halen om samen mee naar Mumbay te rijden.

Vanuit het station rijdt hij ons met een engelengeduld en meesterlijke rijkunst door de met verkeer krioelende straten van Mumbay. Tussen riksja’s, motoren, auto’s, af en toe een paar koeien en veel achteloze, het verkeer negerende voetgangers door gaan we naar ons verblijf. Na een uur staan we voor de ingang van het gebouw waar ons gasthuis zich bevind. Het is bijna niet te geloven, het ‘gasthuis’ blijkt tevens de officiersclub van de “State Special Police Force Group 8". Een Politie-eenheid voor speciale gebeurtenissen, zoals de aanstaande fora. Via Yudhvir, die met 50 anderen in een zogenaamde “joint family” woont (een soort commune) en diens sociale netwerk, heeft een kennis van hem, de commissaris van politie, om hulp gevraagd bij het onderbrengen van activisten “die zich voor arme mensen inzetten”. Het gasthuis ligt pal tegenover het WSF. Yudhvir, Oliver en ik hebben iedere een eigen kamer. Het is even wennen.

16 januari: dag 1

Na een douche verken ik de omgeving en ontdek dat direct achter ons gasthuis en rondom een oeroude Banyantree (ook wel Peoples' tree genoemd) een Hindoetempel is gebouwd. De reusachtige boom, met zijn lange naar beneden hangende wortels, groeit dwars door het dak van de tempel. Binnen vindt op dat moment een rituele plechtigheid, een zogenaamde Puja, plaats.
Na met Yudhvir en Oliver te hebben gegeten gaan we in de namiddag naar de opening van het WSF. Ik luisterde naar wat speeches, bracht verder mijn tijd door met Yudhvir. De enige twee speeches die echt mijn aandacht trokken waren die van schrijfster Arundhati Roy, die een oproep deed om twee internationale bedrijven, die momenteel zaken doen in Irak, wereldwijd met acties te bestoken. “Shut them down!!!” zegt ze. Verder wordt er tijdens het WSF niet veel met deze oproep gedaan en alleen op het aan PGA gelieerde forum ‘Mumbay Resistance’ is de oproep besproken en ondersteund.

De andere toespraak die m’n aandacht trok was die van een Bangladese vrouw van Amnesty International; zij sprak over vrouwenrechten. Ze stelde met name de onderdrukking en het misbruik van vrouwen in oorlogssituaties aan de orde. Verkrachting als oorlogsstrategie. Door de vernedering van de vrouw wordt geprobeerd de hele bevolking, dorp, gemeenschap zijn waardigheid te ontnemen. Afgelopen jaar riep Amnesty International nog op tot actie uit solidariteit met deze vrouwen.

Graag wil ik bij deze even mijn gal te spuwen over de organisatie en de gebrekkige toegankelijkheid van het WSF. Ten eerste is Mumbay de duurste stad van India. Zeker wat betreft woon- en hotelruimte is het minstens vier keer zo duur dan andere Indiase steden. Het WSF gaf in aanloop naar het forum maar uiterst matig assistentie bij het vinden van vaak veel te dure accommodaties. Dit in tegenstelling tot bijvoorbeeld Mumbay Resistance dat de deelnemers aan haar forum goed hielp. Het regelen van accommodatie werd door het WSF echter uitbesteed aan het commercieel Reisbureau Sita Mice. Enkele maanden voor het forum was er al niets meer te boeken onder de 20 Euro per nacht. Toen ik vijf weken van te voren informeerde naar de mogelijkheden, waren er alleen nog maar kamers in 5 sterren-hotels beschikbaar. Tijdens het WSF waren zelfs de 5 sterren-hotels op Juhu beach, 45 minuten met de Taxi van het forum, bezet met WSF gangers! Dat betekent niet dat het niet anders had gekund. Een vrouw van de Universiteit van Mumbay zei tegen mij, dat wanneer het WSF de Universiteit zou hebben benaderd, het zeker mogelijk was geweest om in klaslokalen te slapen. Het WSF heeft echter niets gedaan om iets aan de al lang tevoren aangekondigde problemen met slaapplaatsen te doen.

Op de tweede avond van het WSF waren we uitgenodigd voor een ‘openingsdiner’ in het Tulip Star Hotel. Het was een nogal Fellini-achtige onderneming om in een derde wereld land met actievoerders te dineren in een vier sterren hotel!
Het WSF verliep de dagen erna uitermate chaotisch. Zo was het programma van het forum pas aan het einde van de tweede dag beschikbaar en liep het programma pas op de derde dag redelijk. Mensen staken hun ongenoegen niet onder stoelen of banken. “Het WSF is iets voor de intelligentsia” zei de een. Een ander noemde het “een culturele kermis”. Toen Yudhvir een boer uit Rajasthan naar zijn indrukken vroeg zei hij: “ Wat ik van het WSF vind? Ik ga liever naar de overkant!”. Aan die overkant was het forum van Mumbay Resistance dat veel beter, toegankelijker en overzichtelijker was geregeld. Na aankomst raakte ik daar als snel in gesprek met Vijay, de leider van een boerenbeweging in Maharaschtra, dat in dezelfde staat als Mumbay ligt. Het bleek een uiterst vriendelijke man en een echte “bruggenbouwer”, voortdurend zoekend naar de overeenkomsten tussen mensen. Hij vertelde dat hij aanvankelijk betrokken was bij de organisatie van het WSF. Hij stelde daar voor om een deel van het vele geld waarover het WSF beschikt te gebruiken om de dorpen in te gaan en de boeren te vertellen over de samenhang tussen kapitalistische globalisering en hun problemen op lokaal niveau, en ze uit te nodigen om aan het WSF deel te nemen. Er was bij de organisatie van het WSF geen enkele interesse voor zijn voorstel. Volgens Vijay, Yudhvir en ook Chenaia, van de National Alliance Peoples Movement (NAPM) werden er bij de voorbereidingen voor het WSF verschrikkelijk veel politieke spelletjes gespeeld. Chenaia besloot daarom om niet direct in het WSF te participeren, maar deel te nemen in parallelle forums zoals Mumbay Resistance 2004 en Peoples Movement Encounter 2004 (PME). Ik heb het vermoeden (en dat werd ook door Vijay bevestigd) dat het besluit om het WSF in Mumbay te houden vooral was ingegeven door de wens van de lokale politiek het imago van Mumbay als kosmopolitische stad op te poetsen. Aan de toegankelijkheid van het forum had men duidelijk geen boodschap. In tegenstelling tot bijvoorbeeld het Aziatische forum, dat vorig jaar in Hyderabad plaatsvond. In Hyderabad was alles betaalbaar, sympathieker en ook nog eens ecologisch verantwoord.

Hoe anders ging het er aan toe tijdens het WSF! Zo werd tijdens de registratie aan iedere deelnemer een synthetische tas uitgereikt die zelf weer verpakt was in een plastic zak. En dat in een land waar volop katoen wordt verbouwd en waar de verwerking van al het afval een groot probleem is. Ook verkocht men tijdens het forum veldflessen die waren gevuld met drankjes van de Coca Cola Company en werd er Nescafe geschonken. Wat is dat nu weer voor een statement tegen multinationals? Of zoals een spreker tijdens een forum in Mumbay Resistance het verwoorde: “De bacterie van het economisch imperialisme heeft het WSF besmet”.
Al deze kritiek is met name gericht op de organisatie van het WSF, maar dat neemt natuurlijk niet weg dat er ook veel integere mensen aan het forum deelnamen en dat er zeker ook wel interessante discussies en workshops plaatsvonden.
Maar omdat ik een gevoelsmens ben waren al deze indrukken en feiten wel reden voor mij om het leeuwendeel van mijn tijd bij de alternatieve forums en demonstraties van onder meer boeren, vissers, tribals, kastelozen en vrouwenbewegingen door te brengen. Daardoor kan ik verder niet zo veel berichten over het WSF.

Het WSF heeft zelf geen demonstratie georganiseerd. Wie dat wel deden waren de twee alternatieve forums, maar zij hebben op hun beurt binnen het WSF daar geen publiciteit voor gemaakt. Toen ik dat zelf dan maar wilde gaan doen bleken de WSF microfoons op dat moment helaas niet te werken.
Door dit soort separatistisch gedrag lieten de verschillende fora de mogelijkheid liggen om een grote internationale massademonstratie te houden. Dat had op zichzelf geen probleem geweest met forum deelnemers als de Karnataka Raiya Ryota Sanghe (KRRS), van wie 80 000 van haar miljoenen leden bij het WSF aanwezig waren.
Demonstreren was trouwens door de lokale overheid verboden. Men had waarschijnlijk nog de gebeurtenissen van in 2001 in het achterhoofd. Toen mobiliseerde de KRRS 50 000 boeren, die massaal zwart rijdend per trein naar Mumbay gingen om daar deel te nemen aan een (illegale) demonstratie tegen de import van graan. Het geheel eindigde in massa-arrestatie, wat inhield dat ze allemaal bewaakt door de politie in het park moesten slapen, en de Mumbay politie alle restaurants in de stad moest mobiliseren om voor de tienduizenden arrestanten te koken en ze tenslotte de volgende dag met gratis treinen naar huis te sturen.

17 januari: dag 2

s’Ochtends neem ik deel aan een workshop in het WSF met de titel: “Food souvereignity and natural resources”. Het voorbeeld van de Zuid-Indiase staat Kerala wordt aangehaald. Het is de enige Indiase staat die de afgelopen decennia (de meeste tijd) werd geleid door een communistische regering. In Kerala heeft 95% van de bevolking recht om goedkope levensmiddelen te kopen in zogenaamde “fair price shops”. De toegang tot water en eten mag van de presentatrice van de workshop niet worden overgelaten aan de “vrije markt” of aan multinationals. Ook roept ze op tot een verbod op mijnbouw in natuurgebieden, een verbod op genetisch gemanipuleerd zaad en een verbod op het patenteren van zaden. Dat laatste gaat namelijk ten koste van de enorme variëteit aan zaden die India van oudsher kent. De boeren moeten hun eigen zaden kunnen blijven gebruiken, zo wordt ons verteld. Er worden eisen geformuleerd zoals: het recht van lokale bevolkingen op water; zelfvoorzienende landbouw en voedselzekerheid.
's Middags bezoek ik weer “de overkant” en neem binnen Mumbay Resistance deel aan de “Public hearing agriculture”. Aan de hand van verschillende voorbeelden wordt uitgelegd hoe kapitalistische globalisering de situatie van de Indiase boeren doet verslechteren en velen van hen de afgrond in drijft. Een groot aantal boeren heeft de afgelopen jaren zelfmoord gepleegd.
Op dit moment leeft nog meer dan 60% van de Indiase bevolking van de landbouw. Het grootste deel daarvan bezit maar een klein stukje grond. De meeste van deze kleine boeren zijn zelfvoorzienend wat betreft hun voedselvoorziening. De laatste decennia is echter heel wat van deze boeren wijs gemaakt dat wanneer ze kunstmest gaan gebruiken en bij voorbeeld paprika's verbouwen, in plaats van de traditionele (meestal ecologische) gewassen, de opbrengst veel groter zou zijn. De kunstmest wordt meestal verkocht door buitenlandse bedrijven en is voor de kleine boeren zo duur dat ze leningen moeten afsluiten. Omdat ze voor banken niet kredietwaardig zijn gaat dit via bekenden of louche types, die wel 10% rente per maand vragen. Wanneer de prijs van het hun aangeprate gewas zakt kunnen ze hun leningen niet meer terugbetalen. De schuld is daardoor vaak al binnen twee jaar zo hoog geworden dat ze alles verliezen en als een soort slaven eindigen.
Ook onder wevers, die leningen afsloten voor door stroom aangedreven weeframen, is het aantal zelfmoorden de afgelopen jaren hoog. Sinds China de Indiase markt met synthetische sari‘s overspoelt worden Indiase wevers, die traditionele katoenen saris weven, door dumpprijzen van de markt weggedrukt.
Een van de sprekers heeft onderzoek gedaan naar de oorzaken achter het grote aantal zelfmoorden onder Indiase (kleine) boeren. Daaruit blijkt dat verruit de meeste zelfmoordenaars desperate mannen waren, die er grote schulden op na hielden. Men schaamde zich diep en ging zich dikwijls te buiten aan overvloedig alcoholgebruik. Het leed speelt zich vaak buiten ieders zicht af. Vaak wisten de vrouwen van de boeren en wevers niets van de financiële ramp die hun familie trof, totdat na de zelfmoord blijkt dat de vrouw en kinderen met torenhoge schulden van pa zitten opgescheept.

Ook op de Indiase overheid en NGO’s wordt de nodige kritiek geleverd. In India bestaat bijvoorbeeld een wet waarin staat dat 13% van het van de Wereldbank ontvangen geld naar Indiase sociale bewegingen moet gaan, maar verder dan de overheid en professionele NGO’s komt het geld niet. Volgens verschillende (onbetaalde!) leiders van basisbewegingen krijgen hun organisaties geen cent en kan men haar werk enkel doen door de ondersteuning die men geniet van sociale netwerken en de eigen lokale gemeenschap. Dit geldt bijvoorbeeld ook voor Yudhvir die het van zijn 50 koppige “joint family” moet hebben om zijn politieke werk te kunnen doen. Activisten van Indiase basisbewegingen vertrouwen de NGO’s voor geen meter. Veel NGO’s pretenderen bijvoorbeeld dat ze zich voor de tribale groepen inzetten door deze over te halen om de bossen, die ze al duizenden jaren bewonen, te verlaten, vaak voor grote infrastructurele projecten of in de naam van natuurbescherming. Alsof het niet mogelijk zou zijn om als mens in harmonie met de natuur te leven!

18 januari: dag 3

Vandaag ben ik op de Peoples Movement Encounter 2004, dat andere alternatieve forum, gelegen op 300 meter van het WSF.
Veel basisbewegingen zoals de National Alliance of Peoples Movement (NAMP), vissers, dalits (kastelozen, ‘onaanraakbaren’), arbeiders, boeren en vrouwenrechtengroepen vullen een sporthal. s‘Morgens zijn er sprekers uit de verschillende deelnemende landen. Ook diverse groepen van het PGA netwerk zijn vertegenwoordigd. Doordat ik een afspraak had met een Indiase vrouw, een kennis van een eerdere reis naar India, mis ik de meeste speeches.
Bij terugkomst wordt er een gratis lunch door de deelnemers verorberd en daarna voeren de deelnemers dansen en sketches op met onder andere drummers, dansers en mimiek! De aanwezige culturele groepen zorgen voor een feeststemming. Ik breng zo de middag door tussen die mensen die de economische globalisering het hardst treft. Eenvoudige mensen, niet de intelligentsia. Mijn hart vertelt me dat ik op de juist de plek ben. Door een Nepalese vrouwenrechtengroep wordt ik voor een conferentie uitgenodigd, op twaalf maart in Kathmandu (Nepal).

19 januari: dag 4

Vandaag begint om 12 uur de door de Peoples Movement Encounter georganiseerde manifestatie en aansluitend een blokkade van de treinrails in het voormalig (centrale) Victoria Station van Mumbay.
Het verzamelpunt is Azad Maidan (Plein van de Vrijheid), een reusachtig veld tegenover Victoria Station. Ca. 30 km van het WSF gelegen, maar eerst wacht ons een 2 uur durende taxirit door het steeds weer verbazingwekkende verkeer, met op millimeters passerende auto‘s, slalommende motoren en toeterende riksja’s.
Op tijd arriveren we op Azad Maidan. We zien een reusachtig hek rond het veld, met maar weinig toegangsporten. Ik zeg tegen Oliver: “Ze zullen gewoon de hekken sluiten, de demonstratie heeft immers geen vergunning en bovendien zijn er nog maar weinig mensen”. Zoals zo vaak in India loopt alles een paar uur vertraging op, er worden meer mensen verwacht en wij besluiten dan ook eerst te gaan lunchen.
Weer terug bij Azad Maidan zijn er maar ongeveer 4000 mensen tegen de verwachte 25 000. Er zijn vooral vissers gemobiliseerd. De Indiase regering heeft een maand geleden opnieuw visrechten verkocht aan buitenlandse bedrijven - tegen een eerder gemaakte belofte in de contracten niet te zullen verlengen. Na een paar toespraken en een paar zeer kleurrijke culturele optredens van trommelende, dansende en parodieën opvoerende vissers begint de optocht, eerst een ronde over het veld en dan met z’n allen richting de uitgang. Wanneer de stoet het terrein verlaat, voert de buiten wachtende politie een charge uit en sluit de hekken. We zijn omsingeld door de politie, opgesloten op het “Plein van de vrijheid”. Nou dat was dus te verspellen. Ik twijfel er eerlijk gezegd ook aan, of het werkelijk de bedoeling was om het Victoria Station - het grootste treinstation van Mumbay - te blokkeren. De politie staat buiten het hek en dreigt nu om iedereen te arresteren. Er worden grote lege arrestantenwagens met open deuren naar ons toe, voor de verschillende poorten van het hek geplaatst.

Naar een half uur luid leuzen te hebben gescandeerd en wanneer er een dreigende situatie ontstaat, vraagt een van de PME leiders om stilte. Er wordt gezegd dat de blokkade/demonstratie vanwege de dreigende situatie met de politie wordt afgeblazen en dat er in plaats daarvan binnen het hek een manifestatie zal worden gehouden.

20 januari: dag 5

Op dag vijf vindt de demonstratie plaats van Mumbay Resistance 2004. De locatie van de demonstratie is wederom zo’n dertig kilometer van de drie fora gelegen. Door de verkeerschaos in Mumbay duurt het anderhalf uur met de taxi en een half uur te voet zoeken voordat we bij het verzamelpunt aankomen. Daar wordt ons door een paar achtergebleven mensen vertelt, dat de locatie onder druk van de politie naar een andere plek in de stad is verplaatst. Voor ons wederom een vijfenveertig minuten durende taxirit. Wij kunnen deze rit wel betalen, maar de meeste door de KRRS gemobiliseerde actievoerders zijn eenvoudige boeren, die noch het geld voor een taxi of de ervaring hebben om zich door het chaotische Mumbay te verplaatsen.
Ik neem aan dat dit ook de reden van de politie was om de manifestatie/demonstratie te verplaatsen. Op de uiteindelijke plek van de manifestatie aangekomen zijn er circa drieduizend en is het de beurt aan maoïsten. Tegen 17 uur, als de manifestatie ten einde loopt, verlaten wij de locatie. Een grote groep boeren komt dan pas net aan. Men had al die tijd gezocht naar de verplaatste manifestatie. s‘Avonds is er nog een PGA bijeenkomst waaraan ook Olivier zal deelnemen.

21 januari: dag 6

s‘Morgens ga ik met Oliver en Yudhvir naar het vliegveld om via Yudhvirs network een vluchtticket voor Olivier naar deelstaat Bangalore te regelen. Swami, een belangrijke Karnatakaanse boerenleider en persoonlijke vriend van Olivier ligt daar met kanker in het ziekenhuis. Voor mijzelf regel ik een treinticket naar Goa waar ik wat op adem ga komen. Ik lunch en neem afscheid van Yudhvir. Hij rijdt terug via Gujarath naar Delhi. Waarschijnlijk zoek ik hem later nog in Delhi op.
Daarna is het tijd voor een siësta, maar eerst rook ik met Olivier een sticky in het gasthuis van de State Police. Na de siësta volgt een eeuwig durende taxirit door het spitsuur naar Azad Maidan, alwaar de afsluitende bijeenkomst van het WSF plaats zal vinden. Toen we eindelijk aankwamen is daar een redevoering aan de gang, en tot grote opluchting van Olivier blijkt het de op een na laatste te zijn. Tenslotte treden een paar goede artiesten op zoals Gilberto Gil, tegenwoordig minister van cultuur in Brazilië, en de fusian groep Indian Ocean. Wij dansen met een paar bedelaarskinderen die al 2 dagen eerder, tijdens de manifestatie van de vissers, onze vriendjes zijn geworden.

Monika is lid van Dusnieworld, de mondiale werkgroep van Eurodusnie

Mumbay Recistance 2004 website: http://www.mumbairesistance.org/
WSF website: http://www.wsfindia.org/